اندازه گیری آهن

آزمایش اندازه گیری آهن ، میزان آهن موجود در خون را اندازه گیری می کند تا وضعیت متابولیزه شدن آهن در بدن مشخص شود.  آهن جز مواد معدنی است که هموگلوبین به آن نیاز دارد. هموگلوبین پروتئینی است در گلبول های قرمز که وظیفه حمل اکسیژن را به عهده دارد. آهن نیز برای تامین انرژی و عملکرد درست عضلات و اعضای بدن لازم است.

حدود ۷۰ درصد آهن موجود در بدن به هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز محدود می شود. بقیه به پروتئین های دیگر ( ترانسفرین موجود در خون و یا فریتین در مغز استخوان ) و یا فرم ذخیره شده در دیگر بافت های بدن محدود شده است. وقتی گلبول های قرمز از بین می روند، آهن موجود در آن ها آزاد می شود و به وسیله ی ترانسفرین به مغز استخوان و سایر ارگان ها مثل کبد و طحال  منتقل می شود. در مغز استخوان آهن ذخیره می شود تا زمانی که مجددا گلبول قرمز جدید ساخته شود.

منبع اصلی آهن برای بدن، مواد غذایی است. مثل جگر و یا گوشت قرمز، تخم مرغ، ماهی و سبزیجات برگ دار سبز. بدن در زمان رشد به آهن بیشتری نیاز دارد ( مثل زمان نوجوانی )، زمان بارداری و شیر دهی و یا زمانی که آهن در بدن کاهش می یابد ( مثل خونریزی ).

در یک آقای سالم و بالغ آهن مورد نیاز از طریق مواد غذایی که مصرف می کند، تامین می شود. آقایان میزان ذخیره آهن در بدنشان برای سال ها کافی است، حتی اگر آهن مصرف نکنند. در برخی موارد، آقایان به علت نوع رژیم غذایی دچار کم خونی فقر آهن می شوند.

اما خانم ها مقدار زیادی آهن در زمان خونریزی قاعدگی بارداری و یا شیر دهی از دست می دهند. بنابر این زنان با احتمال بیشتری نسبت به مردان به فقر آهن دچار می شوند و نیاز به مصرف مکمل آهن دارند.

فقر آهن در آقایان و خانم ها بعد از یائسگی اغلب به علت خونریزی غیر طبیعی رخ می دهد که اغلب به علت زخم های گوارشی مثل زخم معده و یا سرطان روده بزرگ می باشد.

در آزمایش اندازه گیری آهن موارد زیر  بررسی می  شود:

• میزان آهنی که به ترانسفرین متصل است ( آهن سرم )
• بررسی میزان آهن مورد نیاز برای اتصال به ترانسفرین به نام ظرفیت تام اتصالی ترانسفرین ( TIBC  ).
• اندازه گیری درصدی از هموگلوبین که آهن به آن متصل نیست که به آن مقدار اشباع ترانسفرین می گویند.

علت آزمایش اندازه گیری آهن چیست؟

آزمایش اندازه گیری آهن به دلایل زیر انجام می شود:

• بررسی کم خونی فقر آهن
• بررسی شرایطی به نام هموکروماتوزیس
• بررسی روند درمانی کمبود آهن
• بررسی وضعیت تغذیه ای

آمادگی های لازم برای انجام این آزمایش چیست؟

از مصرف مکمل آهن حد اقل ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش خودداری کنید.

میزان آهن در طول روز تغییر می کند و بهترین زمان برای انجام این آزمایش، صبح ها است. زمانی که میزان آهن در بالاترین سطح خود قرار دارد.

آزمایش اندازه گیری آهن چگونه انجام می شود؟

• بستن یک نوار کشسان (گارو) بالای بازو که جریان خون را متوقف می کند . این کار رگ زیر نوار را بزرگ تر می کند، در نتیجه سوزن در رگ راحت تر فرو می رود.
• تمیز کردن محل فرو رفتن سوزن
• فرو بردن سوزن در داخل رگ. ممکن است بیش از یک بار سوزن زدن لازم باشد.
• وصل کردن لوله به سوزن تا از خون پر شود.
• باز کردن نوار از بازو، وقتی که خون کافی جمع آوری شده باشد.
• قرار دادن باند یا پنبه در محل سوزن بعد از در آوردن سوزن
• فشار دادن جای سوزن و بانداژ کردن محل

بیمار در حین آزمایش چه احساسی دارد؟

نمونه خون از رگ بازو گرفته می شود. یک نواری که حالت کشسانی دارد، به بالای بازو بسته می شود ٬ که ممکن است احساس کنید کمی سفت است. شما ممکن است احساس درد ناشی از فرو بردن سوزن نداشته باشید و یا ممکن است احساس سوزش داشته باشید.

خطرات

ممکن است کمی کبودی در محل خون گیری بوجود بیاید. اگر بعد از خون گیری چند دقیقه محل را فشار دهید، احتمال کمی وجود دارد  که محل نمونه گیری کبود شود.
در موارد نادری٬ ممکن است بعد از گرفتن نمونه خون، رگ متورم شود. که به این حالت فلبیت می گویند. انجام کمپرس گرم چند بار در روز  می تواند به بهبودی این وضعیت کمک کند.

خون گیری می تواند برای افرادی که بیماری انعقادی دارند ٬ مشکل ایجاد کند. آسپیرین ٬ وارفارین و سایر داروهای رقیق کننده خون می توانند باعث افزایش خونریزی شوند. اگر شما مشکل انعقاد خون و یا خونریزی دارید و یا اگر داروی رقیق کننده خون مصرف می کنید، باید قبل از خون دادن به پزشک اطلاع دهید.

نتیجه آزمایش اندازه گیری آهن

آزمایش بررسی میزان آهن در خون برای بررسی میزان متابولیزه شدن آهن در بدن انجام می شود.

میزان طبیعی آهن

میزان طبیعی آهن در جدول زیر ذکر شده است که مقادیر مرجع نامیده می شود و فقط برای راهنمایی است. این مقادیر از یک آزمایشگاه با آزمایشگاه دیگر متفاوت است٬ و آزمایشگاهی که شما مراجعه می کنید ممکن است میزان مقادیر نرمال آن با مقادیر این جدول متفاوت باشد. جواب آزمایش باید میزان نرمالی را که  آن آزمایشگاه استفاده می کند، داشته باشد. همچنین ٬ پزشک نتایج را بر اساس سلامتی و یا عوامل دیگر ارزیابی می کند. این به این معنا است که اگر جواب آزمایش خارج از میزان نرمال بود، ممکن است برای شما یا برای آن آزمایشگاه این میزان نرمال باشد.

آهن سرم

• مردان: ۷۰–۱۷۵ میکروگرم در دسی لیتر  (mcg/dL) یا ۱۲.۵–۳۱.۳ میکرومول در لیتر (mcmol/L)
• زنان: ۵۰–۱۵۰ mcg/dL یا ۸.۹–۲۶.۸ mcmol/L
• اطفال: ۵۰-۱۲۰ mcg/dL یا ۹.۰–۲۱.۵ mcmol/L

ظرفیت تام اتصالی آهن  (TIBC)

• مردان و زنان: ۲۵۰–۴۵۰ mcg/dL یا ۴۵–۷۶ mcmol/L

اشباع ترانسفرین

• مردان: ۱۰%–۵۰%
• زنان: ۱۵%–۵۰%

افزایش و کاهش میزان آهن

اندازه گیری میزان آهن سرم TIBC و ظرفیت اشباع ترانسفرین برای بررسی کم خونی فقر آهن و یا سایر بیماری ها انجام می شود.

این معیارها  برای بررسی این که مقادیر بالای آهن به علت هموکروماتوز است یا به دلایل دیگر، مورد استفاده قرار می گیرد.

سایر شرایطی که میزان آهن TIBC و درصد اشباع ترانسفرین را تحت تاثیر قرار می دهند عبارتند از:

• کم خونی همولیتیک: این بیماری به علت کاهش میزان حمل اکسیژن توسط هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز رخ می دهد. میزان آهن اغلب طبیعی است.
• تالاسمی. یک اختلال خونی ارثی است. میزان آهن اغلب طبیعی است اما ممکن است میزان فریتین به دلیل تزریق خون زیاد بالا باشد.
• سیروز: زمانی اتفاق می افتد که کبد دچار التهاب و آسیب  شود.
• مسمومیت با سرب: ماه ها و یا سال ها بعد از تماس با سرب در زمینه ی  مسمومیت با سرب اتفاق می افتد.
• کم خونی فقر آهن: وقتی میزان آهن کاهش می یابد، سبب می شود که حمل اکسیژن توسط هموگلوبین کم شود. در این بیماری میزان آهن کم، درصد اشباع ترانسفرین زیاد و میزان فریتین کم می شود.
• روماتوئید آرتریت ( روماتیسم مفصلی): این شکل از آرتریت، التهاب غشا و یا بافت پوششی مفاصل است.
• نارسایی کلیه
• خونریزی
• عفونت شدیدمصرف زیاد مکمل آهن

چه عواملی بر نتیجه آزمایش تاثیر دارد؟
عللی که شما ممکن است نتوانید این آزمایش را انجام دهید و  این که نتایج آزمایش ممکن است مفید نباشد، عبارتند از:

مصرف برخی  داروها مثل کلرامفنیکل، داروهای ضد بارداری، کورتیکو تروپین، استروژن و مکمل آهن.
مصرف داروهای گیاهی
مصرف مکمل ویتامین B12  ،  ۴۸    ساعت قبل از انجام آزمایش اندازه گیری آهن.
کمبود خواب
استرس زیاد
سابقه تزریق خون در ۴ ماه گذشته

بررسی ها و تفکرات
مصرف مکمل آهن برای از بین بردن خستگی ممکن است مشکلات مربوط به آهن را مخفی کند. قبل از مصرف مکمل آهن با پزشک خود مشورت کنید.
میزان آهن سرم در طول روز متفاوت است و بهترین زمان برای اندازه گیری آن اول صبح است، وقتی که آهن سرمی در بالاترین سطح خود قرار دارد.
نتیجه آزمایش اندازه گیری آهن معمولا با نتیجه آزمایش CBC ،فریتین و ترانسفرین بررسی می شود. اگر کمبود آهن وجود دارد، آزمایش فریتین اغلب از اندازه گیری آهن مفید تر است. آزمایش آهن سرم و فریتین اغلب به طور همزمان انجام می شود.
آزمایشی به نام رنگ آمیزی سیدروسیت برای بررسی گلبول های قرمزی که ذرات آهن در آنها رسوب کرده است، استفاده می شود.
به طور طبیعی تعداد کمی سیدروسیت در خون وجود دارد. افزایش میزان سیدروسیت در خون بالغین ممکن است نشانه نوعی کم خونی  ( مسمومیت با سرب، هموکروماتوزیس و یا عفونت شدید) باشد.
وقتی کم خونی فقر آهن تشخیص داده می شود،  منبع کم خونی باید بررسی و درمان شود. کم خونی فقر آهن به علت خونریزی مزمن، از دست دادن خون در قاعدگی ، بارداری، عدم وجود آهن کافی در مواد غذایی و یا خونریزی دستگاه گوارش ( زخم ، پولیپ کولون، سرطان کولون، هموروئید )  رخ می دهد. در موارد نادری مقدار زیادی آهن از طریق پوست و یا ادرار دفع می شود ( به علت بیماری پسوریازیس )
کم خونی فقر آهن به راحتی با مصرف مکمل آهن قابل درمان است، اما مسئله ای که اهمیت دارد، بررسی علت زمینه ای  کاهش آهن و متوقف کردن  این سیر است.
هموکروماتوزیس با داروهایی که کمک می کند تا آهن اضافی از بدن دفع شود، درمان می شود. روش دیگر برای از دست دادن آهن اضافی، حجامت است.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com