سل

سل عفونتی است که در اثر باکتری با رشد آهسته  در شرایط با غذا و اکسیژن زیاد ایجاد می شود. به همین دلیل بیشتر در ریه ها ایجاد می شود. به آن سل ریوی گفته می شود. ولی سل می تواند در سایر اندام های بدن هم پخش شود و به آن سل خارج ریوی می گویند.  درمان  این بیماری اغلب موفقیت آمیز است، ولی روند طولانی دارد. معمولا ۶ الی ۹ ماه زمان می برد. ولی برخی عفونت های سل ممکن است تا ۲ سال نیاز به درمان داشته باشند.

سل ممکن است فعال یا نهفته باشد.

سل خفته: به معنی این است که باکتری عامل این بیماری در بدن وجود دارد ولی  سیستم دفاعی بدن اجازه نمی دهد تا به فرم فعال تبدیل شود. این به این معنی است که فرد الان علائم سل را ندارد و نمی تواند سایرین را بیمار کند. اگر بیمار سل مخفی داشته باشد ممکن است این بیماری فعال شود.

سل فعال: به این معنی است که باکتری سل رشد کرده و علائم داده است. اگر ریه ها با سل فعال عفونی شود، به راحتی ممکن است به دیگران سرایت کند.

سل ریوی بیماری مسری است  و از راه سرفه یا عطسه ممکن است باکتری پخش شود.

اگر باکتری عامل سل در بخش های خارج ریوی باشد، به راحتی به سایر اعضای بدن پخش نمی شود.

برخی افراد نسبت به ابتلا به سل مستعد تر هستند، این افراد عبارتند از:

• افراد مبتلا به ایدز یا سایر بیماری هایی که ضعف ایمنی می دهد.
• تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل فعال
• مشاغل پر خطر مثل پزشکان و پرستاران
• سطح بهداشتی پائین
• سوء مصرف  مواد یا الکل
• مسافرت به نواحی که موارد سل درمان نشده شایع است مثل آمریکای لاتین، آفریقا، آسیا، اروپای شرقی و روسیه.

افرادی که در خطر بالا از نظر ابتلا به سل قرار دارند، می بایست سالی یک بار یا دوبار بررسی شوند.

در بیشتر مواقع در زمانی که فردی برای اولین بار مبتلا به سل می شود، بیماری خفیف است. افرادی که سل نهفته دارند، علائم ندارند، مگر این که بیماری فعال شود.

علائم سل  فعال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سرفه که می تواند با خلط همراه باشد و بیش از ۲ هفته ادامه دارد.
• خستگی و کاهش وزن
• تعریق شبانه و تب
• افزایش تعداد ضربان قلب
• تورم گردن ( عفونی شدن گره های لنفاوی گردن)
• کوتاهی تنفس و درد قفسه سینه ( در موارد نادر)

معمولا سل نهفته با تست پوستی توبرکولین تشخیص داده می شود. برای انجام این تست، پزشک یا پرستار آنتی ژن سل را در زیر پوست تزریق می کند. اگر عفونت سل وجود داشته باشد، در مدت ۲ روز ناحیه متورم و قرمز می شود. برای بررسی سل از تست خونی هم استفاده  می شود.

برای یافتن سل ریوی، پزشکان نمونه خلط ریه را هم برای بررسی باکتری مسبب سل بررسی می کنند.  ممکن است از سایر تست ها بر روی خلط و خون و یا تصویر برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه برای یافتن سل ریوی استفاده شود.

برای یافتن سل خارج ریوی، ممکن است بیوپسی و یا سی تی اسکن و یا ام آر آی لازم شود.

در بیشتر مواقع، پزشکان از ترکیب ۴ آنتی بیوتیک برای درمان سل فعال بهره می برند. حداقل ۶ ماه درمان لازم است. اگر داروها درست  استفاده شود، بیماران اغلب بهبود می یابند. اگر در تست ها سل فعال بعد از ۶ ماه هنوز وجود داشته باشد، باید ۲ الی ۳ ماه دیگر هم درمان ادامه یابد.

اگر باکتری سل به آنتی بیوتیک های متعدد مقاوم باشد، ممکن است درمان برای یک سال یا بیشتر ادامه یابد.

افرادی که سل نهفته دارند ممکن است با یک آنتی بیوتیک درمان شوند، برای مدت ۹ ماه و یا ترکیبی از آنتی بیوتیک ها یک بار در هفته برای ۱۲ هفته.

علل سل

علت این بیماری عفونی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوز است، باکتری با رشد آهسته که در نواحی از بدن که خونرسانی  بیشتری دارد مثل ریه دیده می شود.

علائم سل

اگر سل نهفته باشد، علائمی ندارد و به دیگران هم سرایت نمی کند. اگر سل فعال باشد، علائم  دارد و ممکن است دیگران هم مبتلا شوند.

بیماری های دیگری هم با علائم مشابه سل وجود دارد مثل پنومونی و سرطان ریه.

علائم سل فعال ریه

شایع ترین علائم آن عبارتند از:

• سرفه که ممکن است با خلط و خون همراه باشد، برای بیش از ۲ هفته
• تب و لرز و تعریق شبانه
• خستگی و ضعف
• کاهش اشتها و کاهش وزن غیر قابل توجیه
• کوتاهی تنفس و درد قفسه سینه

علائم سل فعال در خارج از ریه

این علائم به محل عفونت بستگی دارد برای مثال، کمردرد که می تواند نشانه ی سل ستون فقرات باشد و یا در گردن ممکن است تورم غدد لنفاوی بدهد.

سل فعال در ریه

سل فعال در ریه ها مسری است. سل می تواند در صورتی که فعال باشد به دیگران هم سرایت کند. این باکتری می تواند برای ساعت ها در هوا شناور باشد.  از روش های انتقال آن سرفه، عطسه است.

در کل، بعد از ۲ هفته از درمان آنتی بیوتیکی سل، انتقال سل فعال ریوی به سایرین اصولا باید متوقف شود.

عدم مصرف صحیح دارو ممکن است باعث عود بیماری شود. در این موارد ممکن است لازم شود تا دوباره درمان شروع شود. عود ها معمولا در مدت ۶ الی ۱۲ ماه پس از درمان شروع می شود.

بدون درمان، سل فعال ممکن است عوارض جدی بدهد شامل موارد زیر:

• ایجاد حفراتی در ریه ها که ممکن است خونریزی ریوی و آبسه ریه بدهد.
• اختلال شدید تنفسی

اگر سل درمان نشود می تواند کشنده باشد.

سل فعال خارج ریوی

در این حالت معمولا به سایرین انتقال نمی یابد. بر حسب محل عفونت داروهای دیگری لازم است تا سل خارج ریوی هم درمان شود.

سل و ارتباط آن با گروه های خاص جمعیتی

شیرخواران و اطفال و افراد مبتلا به ایدز  که سل فعال دارند نیازمند مراقبت های طبی ویژه ای هستند.

علل افزایش خطر در سل

افرادی که در خطر بالای ابتلا به عفونت سل قرار دارند عبارتند از:

• افرادی که در تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل فعال هستند. چون سل فعال ریوی شدیدا مسری است.
• پرسنل بیمارستانی
• زندگی در محل هایی که افرادی با سل فعال درمان نشده وجود دارند.
• سطح مراقبت های بهداشتی پائین

افرادی که سل دارند و این بیماری را به دیگران منتقل نمی کنند ( سل نهفته) در خطر ابتلا به سل فعال هستند، اگر:

• نقص ایمنی داشته باشند. ضعف دستگاه ایمنی مثلا در بالغین مسن، نوزادان و زنان باردار و افراد مبتلا به ایدز و برخی سرطان ها و دیابت با کنترل ضعیف.
• مراقبت های بهداشتی ضعیف
• استفاده از برخی داروها مثل مصرف طولانی مدت کورتونها، داروهای بیولوژیک مثلا برای درمان روماتیسم مفصلی یا بیماری کرون، و یا داروهای مورد استفاده برای پیشگیری از رد پیوند
• افرادی که بیماری های مزمن ریوی دارند مثل سیلیکوز و یا بیماری سلیاک
• جراحی بای پس معده و یا جراحی برداشت معده
• ۱۰ درصد و یا بیشتر زیر وزن نرمال

در چه مواردی برای سل باید به پزشک فورا اطلاع داد:

• علائمی مثل سرفه  خلط دار همراه با تب و خستگی و کاهش وزن که می تواند نشان دهنده ی سل باشد.
• تماس نزدیک با فردی که سل فعال درمان نشده دارد.
• تاری دید و یا تغییرات دید رنگی و یا استفاده از داروی اتامبوتول برای درمان سل.
• رنگی شدن پوست و یا زردی و یا درد شکم و کسانی که از داروهای سل  ( ایزونیازید و سایر داروها) استفاده  می کنند.

تست ها و آزمایشات برای سل

• شرح حال
• معاینه ی بالینی
• بررسی علائم بیمار مثل سرفه، ضعف و تب و تعریق شبانه
• کشت خلط: این تست ممکن است ۱ تا ۸ هفته زمان ببرد تا نتایجش آماده شود.
• سیتولوژی خلط

تصویر برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه. این تست معمولا در موارد زیر کاربرد دارد:

• تست پوستی  توبرکولین  مثبت ( تست مانتو یا PPD)
• علائم سل فعال مثل سرفه مداوم، خستگی، تب و تعریق شبانه
• واکنش غیر مشخص به تست پوستی توبرکولین به علت ضعف ایمنی و یا واکسیناسیون قبلی BCG
• تست خلط فوری.  آماده شدن نتایج این تست ۲۴ ساعت زمان می برد.

تشخیص سل نهفته ریوی

• تست پوستی توبرکولین اگر بیمار اصلا سابقه سل نداشته باشد.
• تست خون فوری که به شناسایی سل نهفته کمک می کند.  این تست مشخص می کند که فردی که واکسن ب ث ج زده  مبتلا به سل  شده یا که خیر.

به تست های خونی فوری گفته می شود IGRA ( یا ارزیابی رهایش اینترفرون گاما).

تست های بررسی در زمان درمان سل

در زمان درمان سل، کشت خلط یک بار در ماه و یا بیشتر برای اطمینان از کارکرد آنتی بیوتیک ها استفاده می شود. ممکن است در مراحل انتهایی درمان CXR استفاده شود.

اگر داروهای سل به سایر بخش های بدن آسیب برسانند، ممکن است تست های دیگری هم درخواست شود:

• تست عملکردی کبدی
• تست های بینایی بویژه اگر بیمار تحت درمان با  داروی اتامبوتول برای سل باشد.
• تست های شنوایی به ویژه اگر بیماری تحت درمان با داروی استرپتومایسین برای درمان سل قرار دارد.

داروهای موثر در درمان سل

متخصصین یکی از روش های زیر را توصیه می کنند:

• استفاده از دارو برای کشتن باکتری سل و یا پیشگیری از سل فعال.
• شروع درمان با  ایزونیاید برای ۹ ماه. در افرادی که  نمی توانند ۹ ماه از این دارو استفاده کنند، گاها درمان ۶ ماهه هم انجام می شود
• درمان با ریفامپین برای ۴ ماه گزینه ی درمانی دیگری است. این درمان جایگزین مناسبی است بویژه اگر افراد به ایزونیازید مقاومت پیدا  کرده باشند.
• استفاده  از دو آنتی بیوتیک یک بار در هفته برای ۱۲ هفته برای از بین بردن باکتری.  این وضعیت به پیشگیری از مقاومت دارویی کمک می کند. ترکیب دارویی می تواند شامل ایزونیازید و ریفامپین و یا ایزونیازید و  ریفاپنتین باشد.

درمان برای کسانی توصیه می شود که تست پوستی آن ها سل را نشان دهد، و در افراد زیر هم اهمیت دارد:

• مبتلایان به ایدز
• تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل فعال
• در CXR سل مشخص شده باشد و بیمار دوره ی درمانی کاملی دریافت نکرده باشد.
• تزریق داروهای مخدر
• وضعیت های ضعف دستگاه ایمنی

درمان سل خارج ریوی

معمولا مشابه سل ریوی است. ممکن است داروهای دیگری هم نیاز باشد.

در موارد زیر ممکن است نیاز به درمان در بیمارستان مطرح شود:

• علائم شدید
• سلی که به چندین دارو مقاوم باشد.

جراحی برای سل

جراحی ندرتا برای درمان سل کاربرد دارد. ولی ممکن است در موارد مقاومت شدید دارویی و یا پیدایش عوارض سل در ریه ها و یا بخش های دیگر بدن لازم شود.

• آسیب بافت ریه و نیاز به ترمیم آن مثل خونریزی شدیدی که متوقف نمی شود و یا تکرار عفونت هایی به جز سل
• برداشتن  حفره ی دارای باکتری که با درمان دارویی طولانی اثر بهبود نمی یابد.

جراحی  احتمال بهبودی بالایی برای بیمار دارد، ولی عوارضی هم دارد مثل پیدایش عفونت هایی به جز سل و تنگی نفس.

جراحی برای سل خارج ریوی

• سل مغزی ( مننژیت ناشی از سل). پزشک ممکن است از شانت برای تخلیه مایع اضافی مغز جهت پیشگیری  از افزایش فشار داخل مغزی و آسیب بیشتر استفاده کند.
• عفونت سل در قلب ( پریکاردیت سلی). جراح ممکن است بخشی از کیسه ی عفونی اطراف قلب را بردارد و یا ترمیم کند.
• عفونت سل در کلیه ها. جراح ممکن است کلیه ی عفونی را بردارد و یا آن را ترمیم کند.
• عفونت سل  در مفاصل. ممکن است نیاز باشد تا نواحی آسیب دیده در مفاصل و ستون فقرات ترمیم شود.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com