مروری بر اختلالات طیف اتیسم

اختلالی در رشد مغز می باشد که باعث ایجاد مشکلاتی در تعامل و ارتباطات اجتماعی می شود.این اختلال الگوهای رفتاری را محدود و تکراری می کند. اختلال اتیسم شامل طیف گسترده ای از علایم می باشد و میزان شدت علایم در هر فرد متفاوت است.

برخی از کودکان علایم طیف اتیسم را در ابتدا بصورت کاهش تماس چشمی،عدم پاسخ به نام خود یا بی تفاوتی به والدین نشان می دهند.برخی دیگر از کودکان ممکن است در چند ماه اول یا سال های اول زندگی به طور عادی رشد می کنند.

اما بطور ناگهانی مهارت های زبانی که قبلا به دست آورده اند را از دست می دهند و پرخاشگر می شوند. (علایم معمولا بعد از ۲ سالگی مشاهده می شوند)

بعضی دیگر از کودکان مبتلا به طیف اتیسم مشکلاتی در یادگیری را نشان می دهند و معمولا هوش آنها از نرمال پایین تر است. سایر کودکان مبتلا به این اختلال دارای هوش نرمال و بیشتر از حد نرمال هستند معمولا این کودکان در برقراری ارتباط و به کارگیری آن در زندگی روزمره مشکل دارند و نمی توانند با موقیعت های مختلف تطابق پیدا کنند.

نشانه ها و علایم اختلال طیف اتیسم

اختلال در تعاملات و ارتباطات اجتماعی

• به اسم خود واکنش نشان نمی دهند طوری که به نظر می رسد نمی شنوند.
• در برابر نوازش و نگه داشته شدن مقاومت می کنند و ترجیح می دهند تنها بازی کنند.
• تماس چشمی ضعیفی دارند و حالات مختلف مثل اخم کردن،خندیدن و تعجب کردن را در چهره آنها نمی بینیم.
• گفتار ندارند یا تاخیر در گفتار دارند و کلمات و جملات را درست نمی گویند.
• می توانند مکالمه ای را شروع کنند و ادامه دهند و یا فقط گفتار کلیشه ای و محدودی دارند.
• با لحن و ریتم غیر طبیعی صحبت می کنند و ممکن است شبیه ربات صحبت کنند.
• در فهم معنای لغات و جملات مشکل دارند و به همین دلیل سوالات ساده و راهنمایی ها را متوجه نمی شوند.
• در ابراز احساسات مشکل دارند و احساسات دیگران را درک نمی کنند.
• در اشاره کردن به اشیا مشکل دارند و توجه اشتراکی ندارند.

الگوهای رفتاری

کودکان مبتلا به طیف اتیسم الگوهای رفتاری و علایق محدود و تکراری دارند که شامل نشانه های زیر می شود:

• حرکات تکراری مثل چرخیدن،پریدن،دویدن و راه رفتن بی هدف،تکان دادن اندام ها(بال بال زدن)
• انجام دادن فعالیت هایی که ممکن است به آنها صدمه وارد کند مثل گاز گرفتن یا ضربه وارد کردن به اندام ها و سر
• معمولا کارهای روتین و تکراری انجام می دهند و کوچکترین تغییری آنها را به هم می ریزد.
• مشکلاتی در هماهنگی حرکتی و الگوهای حرکتی نشان می دهند مثلا خام حرکت (دست و پا چلفتی)هستند یا روی پنجه راه می روند و یا حرکات ریات گونه دارند.
• مجذوب جزییات اشیا می شوند مثلا با ماشین اسباب بازی اش بازی نمی کند و فقط به چرخیدن چرخ ماشین اسباب بازی اش توجه می کند و عملکرد شی را درک نمی کند.
• به طور غیر معمول نسبت به نور صدا یا لمس حساس است اما ممکن است نسبت به درد و دما …

چه زمانی باید به کاردرمانی مراجعه کرد

پاسخ ندادن با لبخند یا ابراز خوشحالی نکردن در سن ۶ ماهگی

• در سن ۹ ماهگی صدایی از خود درنمی آورد(آواسازی)و یا چهره ای بدون تغییر دارد (در چهره کودک خوشحالی،ناراحتی یا تعجب دیده نمی شود)
• در سن ۱۲ ماهگی کلمات نامفهوم مثل غان و غون کردن ندارد.
• در سن ۱۶ ماهگی تک کلمه نمی گوید.
• در سن ۱۸ ماهگی با اسباب بازی بازی نمی کند یا فقط به جزئی از اسباب بازی توجه می کند.
• در سن ۲۴ ماهگی عبارت دو کلمه ای مثل آب بده نمی گوید.

چه عواملی در مبتلا شدن به اختلال طیف اتیسم نقش دارند؟

• ژنتیک: به نظر می رسد چندین ژن مختلف در اختلال طیف اتیسم نقش دارند.در بعضی از کودکان این اختلال می تواند با یک اختلال ژنتیکی مانند سندروم رت یا سندروم x شکننده همراه باشد.در کودکان دیگر تغییرات ژنتیکی (جهش) ممکن است خطر ابتلا به طیف اتیسم را افزایش دهد که به نظر می رسد برخی از جهش های ژنتیکی ارثی هستند و برخی دیگر خودبخودی رخ می دهند.
• عامل های محیطی: محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا عواملی مانند عفونت های ویروسی،عوارض داروها در دوران بارداری یا آلاینده های هوا در ایجاد اختلال طیف اتیسم نقش دارند یا خیر.

آیا ارتباطی بین اختلال طیف اتیسم و واکسن های دوران کودکی وجود دارد؟

با وجود تحقیقات گسترده هیچ مدرک معتبری وجود ندارد که ارتباطی بین این دو نشان دهد.

فاکتورهایی که خطر مبتلا شدن به طیف اتیسم را افزایش می دهند

• جنسیت: معمولا پسرها ۴ برابر بیشتر از دختر ها درگیر می شوند.
• تاریخچه خانواده: خانواده هایی که یک فرزند مبتلا به طیف اتیسم دارند بیشتر در معرض خطر داشتن فرزند دیگری با این اختلال هستند همچنین احتمال دارد والدین یه اقوام کودک مبتلا به طیف مشکلاتی در مهارت های ارتباطی و اجتماعی داشته باشند.
• زود به دنیا آمدن کودک: خطر مبتلا شدن به طیف اتیسم در کودکانی که رودتر از ۲۶ هفته به دنیا آمده اند بیشتر است.
• سن والدین: احتمال مبتلا شدن به طیف اتیسم در کودکانی که از والدین با سن بالا متولد می شوند بیشتر است.

با تشکر از: کیوان نخبه زعیم – کارشناس کاردرمانی