در آزمایش خون چه فاکتورهایی را مورد بررسی قرار می‌دهند؟

تقریبا همه ما یا آزمایش خون داده‌ایم و یا درباره آن چیزهای می‌دانیم یا دست کم حداقل با نام این تست آزمایشگاهی (CBC) آشنا هستیم. بعضی اوقات زمانی که مشکلی برای ما رخ می‌دهد، پزشک معالج برای تشخیص بیماری و مشکل ما درخواست آزمایش خون می‌دهد. اما واقعا آزمایش خون چیست؟ و نتایج آن چگونه است؟ در این مقاله توضیحات مختصر و مفیدی درباره این تست آزمایشگاهی خواهید خواند.

CBC مخفف عبارت (complete blood count) به معنای شمارش کامل همه سلول‌های خون است. در این آزمایش از شما مقداری خون گرفته می‌شود. خون از سیاهرگ یا ورید و از طریق دست یا پا گرفته می‌شود. رایج‌ترین تست آزمایشگاهی همین CBC است  و تقریبا برای تشخیص یا ارزیابی بسیاری از بیماری‌ها درخواست می‌شود. شمارش طبیعی سلول‌های خون در افراد مختلف بر اساس سن و جنسیت متفاوت است. و یک میزان دقیق برای آن‌ها وجود ندارد.

رایج‌ترین شرایطی که نیازمند تست خون هستند عبارتند از:

• غربالگری برای کم خونی و آنمی
• به دنبال بروز عفونت و علائم آن
• و به عنوان بخشی از پروسیجرهای تشخیص و درمان سرطان‌ها

خب الان فرض کنید که آزمایش خون دادید، پزشک چگونه نتایج را بررسی خواهد کرد؟ چه نتایجی ممکن است در آزمایش خون شما مشاهده شود؟ چه چیزی را بررسی می کنند؟ برای پاسخ به این سوال لازم است در مورد محتویات و سلول‌های خونی اطلاعاتی بدست آورید. باید بدانید که میزان و تعداد هر کدام از اجزای خون چقدر است و خارج از چه بازه‌ای ممکن است نشان دهنده بیماری باشد؟

خون ما از سه نوع سلول خونی تشکیل شده است:

• گلبول‌های سفید
• گلبول‌های قرمز
• پلاکت ها

گلبول‌های سفید خون (White Blood Cells)

سلول‌های سفید خون (WBC) به عنوان سربازان سیستم ایمنی به مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. به طور کلی، در هنگام بروز عفونت تعداد گلبول‌های سفید خون بیشتر از حد طبیعی است. و زمانی که عفونت توسط سیستم ایمنی سرکوب شود، تعداد آن‌ها به حالت عادی بازمی‌گردد. در برخی شرایط نیز تعداد این گلبول‌ها کمتر از حد نرمال می‌شود.

اگر مغز استخوان به درستی کار نکند، مثلا در کم خونی آپلاستیک (aplastic anemia)، شمارش گلبول‌های سفید ممکن است کم باشد.

لوسمی (Leukemia) سرطان سلول‌های سفید خون است. که به طور معمول باعث افزایش تعداد سلول‌های سفید خون می‌شود. در نتایج آزمایش خون یا CBC تعداد آن‌ها بالا است و پزشک می تواند مشکوک به این سرطان باشد.

سطح نرمال گلبول های سفید در خون

افزایش تعداد گلبولهای سفید خون به نام لکوسیتوزیس (leukocytosis) و کم شدن تعداد گلبولهای سفید خون به نام لکوپنی (leukopenia) است.

هموگلوبین (Hemoglobin)

هموگلوبین یک پروتئین در گلبول قرمز (RBC) است که اکسیژن را به تمام بافت‌های بدن منتقل می‌کند. زمانی که سطح هموگلوبین خون در آزمایش خون کمتر از حد معمول باشد پزشک مشکوک به آنمی خواهد شد. در حالی که هموگلوبین بالا می‌تواند به نام پلی سیتمی یا اریتروسیتوز شناخته شود. کم خونی ممکن است بر اثر عوامل مختلفی از جمله:

• کمبود آهن
• از دست دادن خون
• یا نارسایی مغزی استخوان باشد.

هماتوکریت (Hematocrit)

هماتوکریت گاهی اوقات حجم سلول بسته بندی شده است. این میزان درصد گلبول های قرمز خون در خون است.

پلاکت‌ها (Platelets)

پلاکت‌ها سلول‌های خونی هستند که کمک می‌کنند خونریزی در هرجایی از بدن متوقف شود. شمارش پلاکت‌های پائین ترومبوسیتوپنی (thrombocytopenia) نامیده می‌شود و تعداد بالاتر از حد نرمال پلاکت، ترومبوسیتوزیس (thrombocytosis) نامیده می‌شود.

متوسط اندازه گلبول‌های قرمز (Mean Corpuscular Volume)

همچنین به عنوان MCV شناخته شده می‌شود. تغییر در اندازه گلبول های قرمز  میتواند نشان دهنده بیماری باشد. در کم خونی فقر آهن، میزان هموگلوبین و MCV در نتیجه آزمایش خون کم است. در عوض، فقدان فولات و یا ویتامین B12 می‌تواند به افزایش MCV بی‌انجامد.

متوسط ​​غلظت هموگلوبین در گلبول‌های قرمز (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration)

همچنین به عنوان MCHC شناخته می‌شود. هدف از بررسی این فاکتور، اندازه گیری میزان هموگلوبین در گلبول قرمز است. می خواهند بدانند آیا در حالت طبیعی است یا خیر. به طور معمول، اسفروئید ارثی موجب افزایش میزان MCHC در نتیجه آزمایش خون خواهد شد.

تنوع سایز در سلول قرمز (Red Cell Distribution Width)

این فاکتور به اختصار RDW نوشته می‌شود. نشان دهنده مقدار تغییر در اندازه گلبول‌های قرمز است. بصورت طبیعی تمام گلبول‌های قرمز در اندازه‌های مشابه و یکسان تولید می‌شوند. RDW بالا نشان دهنده ایجاد تغییرات زیادی در اندازه گلبول‌های قرمز است.

فاکتور دیفرنتال (Differential)

۵ نوع گلبول قرمز در خون وجود دارد:

• نوتروفیل: نوتروفیل ها به مبارزه با عفونت های باکتری کمک می‌کنند.
• لنفوسیت: لنفوسیت‌ها با عفونت‌های ویروسی را مبارزه می‌کنند.
• مونوسیت: مونوسیت ها با انواع زیادی از عفونت ها درگیر می‌شوند.
• ائوزینوفیل: ائوزینوفیل‌ها در مبارزه با واکنش‌های آلرژیک و عفونت انگلی دخیل هستند.
• بازوفیل: بازوفیل ها نسبت به سایر گلبول های قرمز با تعداد بسیار کمی در گردش هستند. آنها در واکنش‌های التهابی دخالت دارند.

نتیجه آزمایش خون خود را با کمک پزشک بررسی کنید

لزوما زمانی که تعداد مثلا گلبول های سفید خون بالاست نباید نگران این باشید که بیماری خطرناکی دارید. گاهی اوقات در آزمایشگاه ممکن است اشتباهی رخ دهد و نتیجه آزمایش درست از آب در نیاید. در این حالت آزمایش خون مجددا گرفته می شود. اینبار که نزد پزشک رفتید و آزمایش خون دادید از پزشک بخواهید تا آنجا که ممکن است تک تک موارد لیست شده در برگه آزمایش را برای شما توضیح دهد. امیدواریم که اطلاعات ذکر شده به شما کمک کند تا بتوانید درک بهتری از نتیجه آزمایش تست خون باشید.