عکس رنگی رحم یا هیستروسالپینگوگرام

عکس رنگی رحم یا هیستروسالپینگوگرام (HSG) نوعی آزمایش رادیولوژی است که به بررسی درون رحم و لوله های فالوپ و مناطق اطراف آنها می پردازد. این آزمایش اغلب برای زنانی انجام می شود که در زمینه بارداری با مشکلاتی مواجه اند (ناباروری).

در طی هیستروسالپینگوگرام، ماده ای رنگی (موسوم به ماده حاجب) با قرار دادن لوله باریکی درون واژن و داخل رحم، وارد واژن بیمار می شود. از آن جایی که رحم و لوله های فالوپ به یکدیگر قلاب شده اند، این ماده رنگی به سمت لوله های فالوپ جریان خواهد یافت. با عبور این ماده رنگی از رحم و لوله های فالوپ، تصاویر با استفاده از باریکه ی ثابتی از اشعه ایکس (فلوروسکوپی) تهیه می شوند.

این تصاویر می توانند مشکلاتی از قبیل آسیب دیدگی، ساختارهای غیر طبیعی رحم و لوله های فالوپ، و یا انسدادهایی را آشکار سازد که از حرکت تخمک در لوله های فالوپ به سمت رحم جلوگیری می کنند. همچنین چنین انسدادهایی می توانند از حرکت اسپرم به سمت لوله های فالوپ و ورود اسپرم به تخمک (لقاح) جلوگیری کنند. از طرفی، عکس رنگی رحم می تواند مشکلات موجود در درون رحم را که از اتصال تخمک بارور به دیواره رحم ممانعت می کنند (کاشت) را نشان دهد.

چرا عکس رنگی رحم گرفته می شود؟

هیستروسالپینگوگرام برای بررسی موارد ذیل انجام می شود:

بررسی انسداد لوله های فالوپ. عکس رنگی رحم اغلب برای زنانی انجام می شود که در زمینه بارداری با مشکلاتی مواجه اند. عفونت می تواند موجب ایجاد زخم های شدیدی در لوله های فالوپ شده و با انسداد لوله ها، از بارداری جلوگیری کند. گاهی اوقات ماده رنگی مورد استفاده در طی هیستروسالپینگوگرام با فشار حرکت کرده و انسداد لوله ها را برطرف می کند.
یافتن مشکلات رحمی، از قبیل شکل و یا ساختاری غیر طبیعی، جراحات، پولیپ، فیبروئید، چسبندگی، و یا وجود شیء خارجی در رحم. این نوع مشکلات می توانند موجب دوره های قاعدگی دردناک یا سقط جنین مکرر شوند.
بررسی اینکه آیا عمل جراحی برای رفع بسته بودن لوله های رحمی موفق بوده است یا خیر.

چگونگی آماده شدن برای این آزمایش

قبل از هیستروسالپینگوگرام، درباره موارد ذیل با پزشک خود صحبت کنید:

بارداری یا احتمال بارداری.
وجود عفونت های لگنی (بیماری های التهابی لگن) و یا عفونت های مقاربتی (مانند سوزاک یا کلامیدیا).
حساسیت به ماده رنگی یددار مورد استفاده در آزمایش و یا هر نوع ماده دارای ید. همچنین در صورت ابتلا به آسم، آلرژی به داروی خاصی، یا واکنشهای حساسیتی شدید (آنافیلاکسی) به هر نوع ماده ای (از قبیل سم نیش زنبور و یا در اثر خوردن صدف)، موارد فوق را حتماً با پزشک خود درمیان بگذارید.
هرگونه مشکل خونریزی یا مصرف هر نوع داروی رقیق کننده خون؛ مثل آسپرین و وارفارین (از جمله کومادین).
سابقه مشکلات کلیوی یا دیابت، به خصوص اگر برای کنترل بیماری دیابت خود، متفورمین (از جمله گلوکوفاژ) مصرف می کنید. ماده رنگی مورد استفاده در طی هیستروسالپینگوگرام می تواند در افراد مبتلا به اختلال عملکرد کلیه ها موجب آسیب های کلیوی شود. در صورت وجود سابقه مشکلات کلیوی، ممکن است قبل از هیستروسالپینگوگرام، انجام آزمایشات خون (کراتینین، نیتروژن اوره خون) برای بررسی عملکرد کلیه ها ضرورت داشته باشد.

برای حصول اطمینان از باردار نبودن شما، این آزمون باید ۲ الی ۵ روز پس از اتمام قاعدگی انجام شود.

بهترین زمان انجام عکس رنگی رحم

همچنین برای جلوگیری از آسیب های ناشی از اشعه ایکس در طی اوایل دوران بارداری، این آزمایش را باید پیش از آغاز تخمک گذاری ماه بعدی انجام داد (مگر اینکه از روش های پیشگیری از بارداری استفاده نمایید). بدلیل امکان خروج ماده رنگی اشعه X همراه با اندکی خونریزی، می توانید یک نوار بهداشتی برای استفاده پس از آزمایش به همراه خود داشته باشید.

به منظور شناخت خطرات ناشی از آزمایش و کسب موافقت شما، ممکن است از شما خواسته شود تا قبل از انجام آزمایش، فرم رضایتنامه را تکمیل نمایید.

در مورد نگرانی هایتان در رابطه با ضرورت انجام این آزمایش، مخاطرات آن، چگونگی انجام آن، و یا معنا و مفهوم نتایج حاصله با پزشک خود گفتگو کنید. برای درک اهمیت این آزمایش، می توانید فرم اطلاعات آزمون پزشکی را تکمیل نمایید.

عکس رنگی رحم چگونه انجام می شود؟

هیستروسالپینگوگرام یا عکس رنگی رحم معمولاً توسط یک رادیولوژیست و در اتاق سونوگرافی بیمارستان و یا در مطب پزشکان انجام می شود. یک تکنسین رادیولوژی و پرستار نیز می توانند به پزشک رادیولوژیست کمک کنند. همچنین یک پزشک متخصص زنان و یا پزشکی متخصص در زمینه ناباروری (فوق تخصص غدد تولید مثلی) می تواند به اجرای این آزمایش کمک کند.

عکس رنگی از رحم درد دارد؟ بله. بنابراین قبل از آغاز آزمایش، برای عکس رنگی رحم بدون درد و به منظور کمک به حفظ آرامش شما و همچنین برای جلوگیری از گرفتگی عضلانی رحم در طی آزمایش ممکن است دارویی آرام بخش یا ایبوپروفن (مانند آسپرین) برایتان تجویز شود.

شما باید لباس های پایین تنه خود را درآورده و لباس گشاد مخصوص آزمایش را به دور کمر خود بپیچید. شما باید مثانه خود را خالی نموده و سپس به پشت خود بر روی میز آزمایش دراز کشیده و پاهای خود را بالا ببرید. این کار امکان بررسی ناحیه تناسلی را برای پزشک مقدور می سازد.

پزشک شما اسپکولوم منحنی نرمی را درون واژن شما قرار می دهد. اسپکولوم به آرامی از دیواره های واژن فاصله گرفته و امکان بررسی درون واژن و دهانه رحم را برای پزشک مقدور می سازد. دهانه رحم را مل توان با کلمپی به نام شریانگیر در مکان خود ثابت نمود. ابتدا دهانه رحم با صابون مخصوصی شسته شده و لوله سفت (کانولا) و یا لوله قابل انعطافی (کاتتر) از طریق دهانه رحم در درون رحم قرار داده می شود.

ماده رنگی اشعه X از طریق این لوله ها وارد واژن می شود. در صورتی که لوله های فالوپ باز باشند، این ماده رنگی از طریق آنها جریان یافته و به درون شکم انتشار یافته و در آنجا به صورت طبیعی توسط بدن جذب می شود. در صورت انسداد لوله های فالوپ، ماده رنگی قادر به عبور نخواهد بود.

تصاویر رادیوگرافی در طی آزمایش بر روی یک نمایشگر تلویزیونی نشان داده می شوند. در صورت نیاز به تصاویری از نماهای دیگر، ممکن است میز آزمایش کج شده یا اینکه از شما خواسته شود موقعیت خود را تغییر دهید.

پس از آزمایش، کانول یا کاتتر و اسپکولوم خارج خواهند شد. این آزمون معمولاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه به طول می کشد.

چگونگی احساس آن

احتمالاً در طی آزمایش گرفتگی هایی همانند گرفتگی های دوره قاعدگی را احساس خواهید نمود. میزان درد شما بستگی به مشکلی دارد که پزشک در طی آزمایش یافته و نسبت به درمان آن اقدام خواهد نمود.

خطرات عکس رنگی رحم

حین آزمایش

در صورت مواجهه با هرگونه تشعشعی و حتی سطوح پایین تشعشع مورد استفاده در این روش، همواره خطری هر چند اندک برای آسیب به سلول ها یا بافت های بدن وجود دارد. البته خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمون بسیار پایین می باشد.

در طی این آزمایش احتمال اندکی از بروز آسیب یا جراحت به لوله های فالوپ و یا رحم وجود دارد.

احتمال اندکی از بروز واکنش های آلرژیک به ماده رنگی ید دار رادیوگرافی وجود دارد، به خصوص در صورت وجود سابقه حساسیت در برابر سایر مواد یددار از قبیل صدف.

در موارد نادر، در صورت استفاده از مواد رنگی روغنی، روغن به داخل جریان خون نشت می کند. این رخداد می تواند موجب انسداد جریان خون به بخشی از ریه ها (آمبولی ریوی) شود. اغلب آزمایش های هیستروسالپینگوگرام از رنگهای مبتنی بر آب استفاده می کنند.

پس از آزمایش

بعد از عکس رنگی چه باید کرد ؟ پس از آزمایش، بخشی از این ماده رنگی به خارج از واژن تراوش می یابد. همچنین ممکن است به مدت چندین روز پس از آزمایش دچار مقداری خونریزی واژینال شوید. در صورت بروز موارد زیر بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:

خونریزی واژینال سنگین (خیس شدن بیش از یک نوار بهداشتی در عرض یک ساعت)
تب
درد ناحیه شکمی شدید
خونریزی واژینال که به مدت بیش از ۳ تا ۴ روز طول می کشد.

نتایج عکس رنگی رحم یا هیستروسالپینگوگرام

هیستروسالپینگوگرام (HGS) نوعی آزمایش رادیولوژی است که به بررسی درون رحم و لوله های فالوپ و مناطق اطراف آنها می پردازد.

عکس رنگی رحم طبیعی

شکل رحم و لوله های فالوپ طبیعی است. لوله های فالوپ زخمی و یا آسیب دیده نیستند. ماده رنگی آزادانه در درون رحم جریان دارد و به صورت طبیعی از طریق لوله های فالوپ به درون شکم انتشار می یابد.
هیچ شیء خارجی (مانند دستگاه درون رحمی یا IUD)، تومورها، و یا غده ای در درون رحم مشاهده نمی شود.

عکس رنگی رحم غیرطبیعی

ممکن است لوله های فالوپ زخمی، ناهنجار و یا مسدود شده باشند؛ در این صورت ماده ی رنگی از طریق لوله ها جریان نیافته و به داخل شکم انتشار نمی یابد. دلایل احتمالی انسداد لوله های فالوپ شامل بیماریهای التهابی لگن (PID) و یا اندومتریوز است.
احتمال دارد ماده رنگی از طریق دیواره رحم نشت یابد، که نشانگر وجود پارگی و یا سوراخی در رحم می باشد.
ممکن است رحم غیر طبیعی دارای بافتی باشد (به نام سپتوم) که موجب تقسیم رحم شود.
امکان وجود غده هایی مانند پولیپ یا فیبروئید.

چه عواملی بر روی عکس رنگی رحم اثر می گذارند؟

عللی که ممکن است از انجام این آزمون ممانعت کرده و یا نتایج حاصله را مخدوش سازند، عبارتند از:

در صورت وجود اسپاسم و گرفتگی در لوله های فالوپ. این حالت می تواند موجب شود تا لوله های فالوپ طبیعی، مسدود به نظر برسند.
اگر دکتر قادر به قرار دادن کاتتر در درون رحم نباشد.
این آزمون برای زنانی که در سن قاعدگی خود هستند، و همچنین زنان باردار یا دچار عفونت های لگنی انجام می شود.

به چه مواردی باید بیندیشیم؟

در برخی موارد، می توان برای پیدا کردن اشیاء خارجی موجود در رحم از جمله دستگاه درون رحمی (IUD) به جای هیستروسالپینگوگرام از آزمایش سونوگرافی لگنی بهره برد. برای کسب اطلاعات بیشتر، می توانید درباره سونوگرافی لگن مطالعه نمایید.
بعضی از آزمایش های اولیه جهت یافتن علل ناباروری شامل آزمایشاتی از قبیل آنالیز مایع منی، آزمایش هورمون لوتئالیز کننده خون برای (LH)، هورمون پروژسترون، و یا هورمون محرک فولیکول (FSH). اگر این آزمایشات قادر به شناسایی علت ناباروری نباشند، در این صورت می توان از هیستروسالپینگوگرام بهره برد. برای کسب اطلاعات بیشتر، می توانید درباره آزمایشات ناباروری مطالعه نمایید.
عکس رنگی رحم و بارداری : هیستروسالپینگوگرام عمدتاً برای زنانی انجام می شود که در زمینه بارداری با مشکلاتی مواجه اند. برخی مطالعات نشان داده اند که انجام این آزمایش شانس بارداری را افزایش می دهد؛ زیرا ماده رنگی موجود در این آزمایش می تواند موجب حذف سوراخهای مخاط، صافی لوله های فالوپ و تخریب بافت های زخمی نازک شود.
برای بررسی رحم می توان به جای هیستروسالپینگوگرام از هیستروسکوپی بهره برد. برای بررسی لوله های فالوپ نیز می توان به جای هیستروسالپینگوگرام از آزمایش دیگری به نام لاپاراسکوپی استفاده نمود. لاپاراسکوپی بازبودن یا نبودن لوله های فالوپ را نشان نمی دهد، مگر اینکه در طی لاپاراسکوپی ماده رنگی به واژن بیمار تزریق شود. هیستروسکوپی و لاپاروسکوپی

برای بررسی فیبروئیدهای رحمی یا پولیپ ها، آزمایش دیگری موسوم به سونوهیستروگرام (SHG) دقیق تر از هیستروسالپینگوگرام است. SHG برای مشاهده چگونگی حرکت محلول نمکی (سالین) تزریق شده به درون رحم از امواج فراصوت بهره می برد. SHG از اشعه ایکس و یا مواد رنگی یددار استفاده نمی کند.
در صورتی که ناباروری بدلیل وجود انسداد در لوله های فالوپ باشد، می توان در طی هیستروسالپینگوگرام از ماده رنگی روغنی برای رفع این انسداد بهره برد. برخی از مطالعات نشان داده اند که مواد رنگی روغنی نسبت به مواد رنگی آبی، در رفع انسدادها موثرتر واقع می شوند. البته سایر مطالعات به هیچ تفاوتی میان این دو ماده دست نیافته اند.
در صورت مصرف متفورمین (از جمله گلوکوفاژ) برای دیابت یا به هر دلیل دیگری، از قبیل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا متفورمین می تواند با ماده رنگی مورد استفاده در این آزمایش تعاملات احتمالی متقابلی داشته باشد.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com