دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱ چیست؟

دیابت نوع ۱ زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن سلول ­های مولد انسولین پانکراس، یعنی سلول های بتا را تخریب می­ کند. از سوی دیگر برخی افراد دچار نوع دیگری از دیابت موسوم به دیابت ثانویه هستند. دیابت نوع دوم مشابه دیابت نوع ۱ است، ولی تخریب سلول­ های بتا توسط سیستم ایمنی بدن در این نوع از دیابت اتفاق نمی­ افتد. در دیابت نوع دوم تخریب سلول ­های بتا توسط عواملی، از قبیل سیستیک فیبروزیس و یا جراحی پانکراس رخ می­ دهد.

وظیفه انسولین در بدن انسان چیست؟

انسولین هورمونی است که مواد قندی و یا گلوکز را به درون بافت های بدن هدایت می­ کند. سلول­ ها از این مواد قندی به عنوان سوخت بدن استفاده می­ کنند. ولی آسیب وارده به سلولهای بتا در دیابت نوع ۱ این روند را مختل می­ سازد و بدلیل عدم حضور انسولین، گلوکز وارد سلولهای بدن نمی­ شود. در چنین وضعیتی انسولین موجود در گردش خون افزایش یافته و سلول ­های بدن از گرسنگی می­ میرند. در نتیجه، قند خون افزایش یافته و ممکن است منجر به موارد ذیل شود:

کم شدن آب بدن یا دهیدراسیون: بدلیل وجود قند اضافی در خون، فرد به میزان بیشتری به ادرار می­ رود. در واقع بدن با این روش قند اضافی خود را تخلیه می­ نماید. بدلیل دفع مقادیر بالای آب از طریق ادرار، بدن دچار کمبود آب می ­شود.

کاهش وزن: از دست رفتن قند خون در ادرار به معنای از دست دادن کالری بدن است. به همین دلیل است که بسیاری از افراد مبتلا به قند خون بالا، دچار کاهش وزن می­ شوند. همچنین دهیدراسیون با کاهش وزن ارتباط دارد.

کتواسیدوز دیابتی: در صورتی که بدن گلوکز کافی را برای سوخت و ساز دریافت نکند، شروع به سوزاندن سلول های چربی می ­کند. این حالت منجر به تولید ماده ­ای شیمیایی به نام کتون می­ شود. از طرفی کبد نیز برای کمک به بدن مواد قندی ذخیره ­اش را آزاد می­ سازد. ولی بدون حضور انسولین بدن قادر به استفاده از این مواد قندی نیست، لذا همزمان با کتون میزان زیادی قند نیز وارد جریان خون می ­شود. ترکیب مقادیر بالایی از گلوکز، دهیدراسیون و اسید کتون تحت عنوان کتواسیدوز نامیده می ­شود و در صورت عدم درمان فوری، می­ تواند منجر به مرگ فرد بیمار گردد.

آسیب به بدن: به مرور زمان، سطوح بالای گلوکز موجود در خون ممکن است به اعصاب و عروق خونی کوچک موجود در چشم ها، کلیه ها و قلب آسیب بزند و همچنین فرد را در معرض خطر بالایی از ابتلا به سفت شدن سرخرگ یا آترواسکلروز (تصلب شرائین) قرار دهد که ممکن است به ایجاد حملات قلبی و سکته منجر شود.

چه افرادی دچار دیابت نوع یک می­ شوند؟

دیابت نوع یک اختلال نادری است. فقط حدود ۵٪ از بیماران دیابتی را افراد مبتلا به دیابت نوع یک تشکیل می­دهد دیابت نوع یک در سفید پوستان شایع­تر از آمریکایی­های آفریقایی تبار است. این بیماری مردان و زنان را به میزان مشابهی تحت تاثیر قرار می­دهد. اگر چه این بیماری معمولاً قبل از ۲۰ سالگی شروع می­شود، ولی با این حال ممکن است در هر سنی رخ دهد.

چه عواملی موجب ایجاد دیابت نوع یک می­ شوند؟

پزشکان از تمامی عوامل موثر در ابتلا به دیابت نوع ۱ اطلاع ندارند. ولی مطمئن هستند که ژن­ های افراد نقش مهمی در ابتلا به این بیماری ایفا می­ کنند.

همچنین زمانی که عوامل محیطی از قبیل ویروس­ ها به سیستم ایمنی بدن فرد فرمان حمله به پانکراس وی را بدهند، ممکن است فرد دچار دیابت نوع یک شود. اغلب افراد مبتلا به دیابت نوع یک، علایمی دال بر بروز چنین حملاتی، موسوم به اتو آنتی بادی­ ها را دارند. در چنین  شرایطی این  اتو آنتی بادی­ ها تقریباً در بدن تمامی افراد مبتلا به قند خون بالا وجود دارند.

دیابت نوع ۱ می ­تواند همراه با بیماری ­های خود ایمنی دیگری از قبیل بیماری گریوز یا ویتیلیگو اتفاق بیافتد.

علائم دیابت نوع ۱ چیست؟

علائم ذیل غالباً خفیف هستند، ولی با این حال ممکن است شدت یابند. این علائم عبارتند از:

• تشنگی مفرط
• افزایش گرسنگی (به ویژه پس از صرف غذا)
• خشکی دهان
• تهوع و استفراغ
• درد در ناحیه شکم
• تکرر ادرار
• کاهش وزن بدون دلیل (بر خلاف تغذیه زیاد و احساس گرسنگی مفرط)
• خستگی (ضعف، احساس خستگی)
• تاری در دید
• اختلال در تنفس (پزشک شما ممکن است این وضعیت را  تنفس کوسمول بنامد)
• عفونت های مکرر پوست، دستگاه ادراری، و واژن.

علائم جدی و اورژانسی دیابت نوع ۱ عبارتنداز:

• لرزش و گیجی
• تنفس سریع
• وجود بوی میوه­ای در تنفس بیمار
• درد در شکم
• از دست دادن هوشیاری ( امر نادری است)

این بیماری چگونه تشخیص داده می­ شود؟

در صورتی که پزشک به وجود دیابت نوع یک مشکوک باشد، وی باید میزان قند خون بیمار خود را بررسی کند. پزشک می­ تواند ادرار شما را از نظر وجود گلوکز یا سایر مواد شیمیایی ناشی از فقدان وجود میزان کافی از انسولین بررسی نماید.

در حال حاضر هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع ۱ وجود ندارد.

دیابت نوع ۱ چگونه درمان می ­شود؟

بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، زندگی طولانی و سالمی دارند. کلید سلامتی این افراد حفظ سطح قند خون در محدوده­ای است که پزشک­ به آنها توصیه نموده است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، باید سطح قند خون خود را به طور مرتب بررسی نموده و میزان انسولین، مواد غذایی، و فعالیت­های خود را برای دستیابی به سطح بهینه قند خون تنظیم نمایند.

تمامی افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، باید از انسولین تزریقی برای کنترل میزان قند خون خود بهره ببرند.

زمانی که پزشک درباره انسولین با شما صحبت مید­کند، وی حتماً به سه مرحله عمده اشاره خواهد کرد:

• زمان شروع اثر: مدت زمانی است که در طی آن انسولین وارد جریان خون شده و شروع به کاهش قند خون می­ کند.
• زمان اوج اثر: زمانی است که در اثر فعالیت انسولین پس از تزریق میزان کاهش قند خون به حداکثر فعالیت خود می ­رسد.
• مدت زمان اثر: مدت زمانی است که پس از زمان اوج، انسولین اثربخشی خود را حفظ می­ کند.

انواع مختلفی از انسولین در دسترس هستند:

• انسولین ­های سریع­ الاثر. انسولین­ های سریع­الاثر ظرف مدت حدوداً ۱۵ دقیقه شروع به اثربخشی می­ کنند. این نوع از انسولین در عرض تقریباً یک ساعت پس از تزریق به اوج اثربخشی خود می­ رسند و اثربخشی آنها به مدت ۲ الی ۴۴ ساعت ادامه م­ی یابد.
• انسولین های کوتاه ­الاثر. انسولین کوتاه اثر یا رگولار در عرض حدوداً ۳۰ دقیقه شروع به اثربخشی می ­کنند. نقطه اوج آن بین دو تا سه ساعت است و اثربخشی آن به مدت ۳ الی ۶۶ ساعت ادامه می ­یابد.
• انسولین با اثر متوسط. این نوع انسولین تا ۲ الی چهار ساعت پس از تزریق وارد جریان خون فرد نمی­ شود. نقطه اوج آن ۴ تا ۱۲ ساعت است و اثربخشی آن ۱۲ الی ۱۸۸ ساعت ادامه می­ یابد.
• انسولین طولانی الاثر. چندین ساعت طول می­ کشد تا این نوع انسولین وارد جریان خون فرد شود و اثربخشی آن تا حدود ۲۴ ساعت ادامه می­ یابد.

ممکن است پزشک درمان شما را با تزریق روزانه ­ی دو نوع متفاوت از انسولین شروع کند. در ادامه­ ی درمان این میزان احتمالاً به سه یا چهار تزریق در طی یک روز افزایش خواهد یافت.

غالباً انسولین در قالب بطری­ های شیشه ­ای کوچکی به نام ویال موجود است. شما می­ توانید انسولین را با استفاده از یک سرنگ به خودتان تزریق کنید. البته امروزه برخی از انواع انسولین به صورت سوزن های از قبل پرشده ­ای در دسترس هستند. نوع دیگری از انسولین استنشاقی است. شما می ­توانید آنها را از طریق یک پمپ – دستگاهی که شما می­ توانید بواسطه ­ی یک لوله کوچک انسولین را وارد بدن خود سازید. پزشک به شما در انتخاب بهترین نوع و روش دریافت انسولین کمک خواهد کرد.

تغییراتی در سبک زندگی

ورزش بخش مهمی از درمان  دیابت نوع یک است، البته منظور از ورزش برای درمان دیابت نوع ۱ صرفاً به یک پیاده ­روی ساده خلاصه نمی­ شود. بلکه باید میان دوز انسولین دریافتی و مواد غذایی مصرفی خودتان با هر گونه فعالیتی، حتی کارهای ساده خانه ­تان تعادل برقرار نمایید.

افزایش دانش و آگاهی موجب توانمندتر شدن افراد می ­گردد. بنابراین قبل از انجام فعالیت های مختلف، در طی انجام آنها و همچنین پس از اتمام آنها سطح قند خون خود را چک کنید، زیرا با این کار می ­توانید متوجه نحوه اثرگذاری فعالیت های مختلف بر روی سطح قند خونتان شوید. انجام بعضی امور موجب افزایش یا کاهش سطح خون شما خواهند شد. شما می توانید انسولین خود را کاهش دهید و یا با صرف یک میان وعده کربوهیدراتی از افت زیاد آن پیشگیری نمایید.

اگر نتیجه آزمایش شما بالا بود، کتون موجود در خون خود را بررسی نمایید – اسیدهایی که در اثر سطوح بالای قند خون ایجاد می­ شوند. اگر سطح کتون خون شما در محدوده نرمال باشد، به تمرینات ورزشی خود ادامه دهید. ولی اگر میزان آنها بالا است، تمرینات ورزشی خود را متوقف سازید.

همچنین باید از چگونگی اثرگذاری مواد غذایی بر روی سطوح قند خون خود آگاهی داشته باشید. هنگامی که از تاثیرات کربوهیدراتها، چربی ­ها و مواد پروتئینی آگاه شوید، می ­توانید یک برنامه غذایی سالم را برای خودتان طراحی کنید. یک پزشک متخصص در زمینه بیماری دیابت و یا یک متخصص تغذیه می­ تواند برای شروع به شما کمک کند.

در صورت عدم درمان چه اتفاقی می­ افتد؟

در صورتی که دیابت نوع یک به خوبی کنترل نشود، می تواند برای فرد مشکلات جدی یا کشنده ­ای به بار آورد:

رتینوپاتی. این مشکل چشمی تقریباً در ۸۰ درصد از بزرگسالانی رخ می ­دهد که به مدت بیش از ۱۵ سال سابقه ابتلا به دیابت نوع ۱ را دارند. البته صرف نظر از مدت زمان ابتلا به دیابت، بروز این اختلال قبل از بلوغ امر نادری است. برای پیشگیری از وقوع رتینوپاتی و حفظ بینایی خود سطوح قند خون، فشار خون، کلسترول و تری گلیسیرید خود را به خوبی تحت کنترل قرار دهید.

آسیب کلیوی. حدود ۲۰٪ تا ۳۰٪ از افراد مبتلا به دیابت نوع یک، دچار بیماری به نام نفروپاتی می ­گردند. احتمال ابتلا به این بیماری با گذشت زمان افزایش می ­یابد. معمولاً نفروپاتی ۱۵ الی ۲۵ سال پس از شروع دیابت خودش را نشان می­ دهد. این بیماری می­ تواند به مشکلات جدی دیگری از قبیل نارسایی کلیوی و بیماری­ های قلبی منجر شود.

گردش خون ضعیف و آسیب عصبی. اعصاب آسیب دیده و سخت شدگی سرخرگ­ ها منجر به از دست رفتن حواس و فقدان جریان خون به پاها خواهد شد. این امر احتمال انواع آسیب دیدگی­ ها را افزایش داده  و التیام زخم ها و جراحت های باز را با مشکل مواجه می­ سازد. با بروز چنین وضعیتی، حتی ممکن است بیمار یکی از اندام­ های خود را از دست بدهد. همچنین آسیب­ های عصبی می ­تواند به مشکلات گوارشی از قبیل تهوع، استفراغ، و اسهال منجر شود.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com