عوامل کمبود برخی موادمغذی ضروری

کمبود تغذیه ای زمانی روی می دهد که بدن حاوی مقدار مشخصی از موادمغذی از جمله ویتامین ها و موادمعدنی برای انجام عملکردهای فیزیولوژیکی نباشد. با گذشت زمان این کمبودهای تغذیه ای می تواند منجر به اختلال در فرآیندهای بدن و بروز علائم جسمی در افراد شود.

عوامل کمبود برخی موادمغذی ضروری

کمبود آهن

دو سوم آهن بدن در سلول های قرمز خون در هموگلوبین می باشد. از دست دادن خون از علل رایج کمبود آهن بوده، زیرا مقدار بالایی از آهن در سلول های قرمز خون موجود است. از دست دادن خون همچنین ممکن است به دلیل تروما (هر نوع ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه وارد شده بر بدن)، دوران قاعدگی غیرطبیعی یا خونریزی داخلی ناشی از زخم معده و سرطان روده باشد. کمبود آهن همچنین می تواند نتیجه ی عدم توانایی بدن در جذب آهن به دلیل اختلالات روده ای یا مرحله قبل از عمل جراحی روده باشد. عدم مصرف آهن در رژیم غذایی می تواند موجب کمبود آهن شود. این نوع کمبود در گیاهخواران بسیار رایج است زیرا منابع حیوانی آهن قابلیت جذب بالاتری دارند.

برای بهبود سطوح آهن در بدن، علاوه بر مصرف موادغذایی غنی از آهن باید موادغذایی سرشار از ویتامین C برای کمک به جذب این ماده معدنی نیز دریافت شود.

گوشت گاو، گوشت بره، ران مرغ و غذاهای دریایی منابع قابل توجهی از آهن می باشند. جگر گاو، جگر مرغ، سایر فرآورده های فرعی گوشت، ماهی ساردین، ماهی کولی و صدف میزان بالایی آهن دارند. آهن موجود در گوشت، مرغ و ماهی از نوع “هِم” بوده و جذب آن توسط بدن بهتر است.

لوبیاهای لیما، قرمز، سیاه، نخود، لوبیا پخته و سایر حبوبات از جمله عدس ها و لپه جزو منابع خوب آهن محسوب می شوند. هرچند جذب آهن موجود در موادغذایی گیاهی معروف به آهن “غیرهِم” به اندازه ی آهن هِم نیست. همچنین میزان آهن جذب شده از حبوبات بستگی به نوع موادغذایی مصرفی با آنها دارد. ترکیب حبوبات با منابعی از آهن هِم در یک وعده ی غذایی می تواند باعث افزایش جذب آهن حبوبات شود.

به طور کلی میوه حاوی میزان قابل توجهی از آهن نیست، اما ویتامین C موجود در مرکبات و سایر انواع میوه ها می تواند به جذب آهن “غیرهِم” منابع گیاهی کمک کند. زردآلو خشک شده، خرما و کشمش دارای میزان قابل توجهی از آهن بوده، زیرا موادمغذی در خشکبار متمرکز شده است.

بسیاری از سبزیجات از جمله بروکلی، نخودسبز، کلم کیل، سبزی کلارد و اسفناج میزان قابل توجهی آهن دارند، اما مانند سایر موادغذایی گیاهی آهن موجود در آنها از نوع “غیرهِم” بوده که به راحتی توسط بدن قابل جذب نیست. مصرف این سبزیجات با منابع آهن هِم از جمله استیک یا ران مرغ یا با میوه ها و سبزیجات غنی از ویتامین C مانند فلفل های شیرین، گوجه فرنگی یا اسلایس هایی از انبه می توانند به میزان آهن در دسترس موجود در سبزیجات سبز کمک کنند.

کمبود ویتامین B12

یکی دیگر از موادمغذی ضروری در بدن ویتامین B12 می باشد. رایج ترین علت کمبود ویتامین B12 ناشی از عدم وجود فاکتور داخلی (پروتئین تولید شده توسط سلول ها در معده) است. بدون فاکتور داخلی قادر به جذب این ویتامین محلول در آب نخواهید بود. فقدان فاکتور داخلی می تواند به دلیل اختلالات خودایمنی یا مرحله قبل از عمل جراحی معده باشد. کمبود ویتامین B12 همچنین ممکن است به دلیل اختلال در روده کوچک ایجاد شود که کاهش جذب این ویتامین را به دنبال دارد. از علل احتمالی نیز می توان به عفونت کرم نواری، رشد بیش از حد باکتری و انواع خاصی از داروها اشاره کرد. کمبود این ویتامین در بدن همچنین می تواند به دلیل بیماری های گوارشی باشد. کمبود ویتامین B12 در رژیم غذایی نهایتا منجر به کمبود ویتامین B کمپلکس خواهد شد.

بهترین راه برای تامین نیاز روزانه بدن به ویتامین B12 مصرف فرآورده های حیوانی است. ویتامین B12 به مقدار فراوانی در جگر، فرآورده های فرعی گوشت و صدف وجود دارد. این ویتامین همچنین از طریق مصرف گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ، شیر و فرآورده های لبنی قابل دریافت است. برخی موادغذایی از جمله غلات صبحانه و فرآورده های غله ای با این ویتامین غنی می شوند. به طور کلی جذب این ویتامین از طریق منابع حیوانی بهتر از منابع گیاهی صورت می گیرد. همچنین درصورتیکه قصد مصرف مکمل را دارید، بهتر است مصرف این ویتامین همراه با سایر ویتامین های گروه B از جمله نیاسین، ویتامین B6 و ریبوفلاوین باشد.

کمبود ویتامین B6

یکی از رایج ترین علل کمبود ویتامین B6 سوء مصرف الکل است. افراد الکلی معمولا رژیم غذایی ضعیفی دارند، همچنین الکل باعث افزایش تخریب و از بین رفتن این ویتامین در بدن می شود. مصرف داروی حاوی تئوفیلین در کودکان مبتلا به آسم نیز با خطر کمبود ویتامین B6 همراه است، زیرا این دارو سطوح ویتامین B6 را در بدن کاهش می دهد.

ویتامین های B به ویژه ویتامین B6 باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها دریافت شود. براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، ویتامین B6 از طریق مرغ، بوقلمون، ماهی تن، سالمون، میگو، شیر و پنیر قابل دریافت است. همچنین از منابع گیاهی این ویتامین می توان به عدس ها، اسفناج، برنج قهوه ای، دانه آفتابگردان، آرد سفید و هویج اشاره کرد. ویتامین B6 همچنین در مولتی ویتامین ها و مکمل های ویتامین B وجود دارد.

کمبود ویتامین D

مانند سایر موادمغذی ویتامین D را نیز می توانید از طریق موادغذایی و مکمل ها دریافت کنید. ویتامین D منحصر به فرد است زیرا پوست با کمک اشعه فرابنفش نورخورشید توانایی ساخت این ویتامین را دارد. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و بدن برای جذب درست آن به چربی غذایی نیاز دارد. همچنین برخی از اختلالات از جمله بیماری سلیاک، بیماری کرون و اختلالات مجاری صفراوی می توانند باعث کمبود ویتامین D در بدن شوند. از طرفی عدم قرارگیری در معرض تابش نورخورشید به صورت کافی نیز می تواند از علل کمبود این ویتامین باشد. با افزایش سن به طور طبیعی توانایی بدن برای ساخت ویتامین D در پوست کاهش می یابد که افزایش کمبود این ویتامین را به دنبال دارد. همچنین رژیم غذایی با میزان پایینی از ویتامین D ممکن است باعث کمبود این ویتامین در بدن شود.

بیشتر افراد ویتامین D را از طریق موادغذایی غنی شده مانند شیر، آب پرتغال، ماست، غلات و یا از طریق نور خورشید دریافت می کنند. از دیگر منابع این ویتامین می توان به ماهی چرب، روغن ماهی، تخم مرغ و قارچ اشاره کرد. همچنین گوشت و پنیر نیز مقدار کمی ویتامین D دارند.