آلرژی کودکان

آلرژی کودکان – راهنمای والدین

آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر وجود ماده­ای در محیط زندگی است که اصطلاحاً به این ماده مواد آلرژی زا (حساسیت زا) گفته می ­شود.

چگونه خانه خود را در برابر ابتلا به آلرژی مقاوم سازید؟

برای این کار لازم است تا گام ­های ساده­ای را در جهت کاهش گرد و غبار، پشم حیوانات خانگی، و سایر مواد آلرژی زای منزلتان یاد بگیرید.

هنگامی که کودک مبتلا به آلرژی در تماس با ماده حساسیت زا قرار بگیرد (به عنوان مثال،  بوسیله لمس ماده آلرژی ­زا، تنفس آن، خوردن آن ماده، و یا تزریق آن به بدنش – بدن او به اشتباه این ماده­ ی آلرژی­ زا را به عنوان یک مهاجم خطرناک تلقی می­کند و در نتیجه به منظور مبارزه با این ماده شروع به آزادسازی هیستامین و سایر انواع مواد شیمیایی می­ نماید.

از طرفی خود این مواد شیمیایی منجر به تحریک و ناراحتی بدن شده و علائمی از قبیل آبریزش بینی، عطسه، خارش و سرفه ایجاد می ­کنند. ممکن است این علائم خفیف یا بسیارشدید بوده، حالت تناوبی و دوره­ای داشته (به عنوان مثال: علائم فصلی)، و یا بدلیل مواجهه دائمی با مواد آلرژی زا تداوم داشته باشند.

در برخی از مواقع، مواد آلرژی­ زا منجر به ایجاد واکنش شدیدی، به نام شوک آنافیلاکتیک می­گردند. این شوک یکی از مواقع اورژانسی پزشکی است، زیرا علائم این اختلال – از جمله اشکال در تنفس و تورم – می­توانند تهدید کننده زندگی فرد و کشنده باشند.

چه ماده ­هایی نمونه هایی از مواد آلرژی ­زا هستند؟

آلرژن­ های احتمالی عبارتند از مواد غذایی، داروها، حشرات، پوست یا پشم بدن حیوانات خانگی، گرد و غبار، کپک و گرده­ ی گیاهان. برای مثال، آلرژن­ ها می­ توانند موجب ایجاد علائم تنفسی، از قبیل آلرژی بینی یا رینیت آلرژیک (آبریزش بینی آلرژیک)، علائم پوستی مانند اگزما، و یا مشکلات روده­ای ناشی از آلرژن ­های غذایی شوند.

احتمال ابتلای نوزادان و کودکان نوپا به بیماری تب یونجه بسیار اندک می­باشد. حساسیت ­های فصلی به موادی مانند گرده و چمن نیز معمولاً تا رسیدن کودکان به ۳ تا ۴ سالگی نمی­ تواند آنان را مبتلا سازد؛ زیرا مواجهه با هر یک از انواع دانه­ های گرده صرفاً به مدت چند هفته در هر سال اتفاق می ­افتد و لذا بدلیل مراقبت از نوزادان از سوی والدینشان، امکان مواجهه کودکان در سنین پایین­ با این قبیل مواد بسیار کاهش می­ یابد.

آیا وجود آلرژی در کودکان رایج و متداول می ­باشد؟

بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری­ها (CDC) در سال ۲۰۱۱، و بر مبنای بررسی سازمان سلامت ملی، ۴.۵ درصد از کودکان زیر ۱۸ سال به یکی از انواع حساسیت غذایی (که بیشتر از ۳.۵ درصد گزارش شده در سال ۲۰۰۰ می­باشد)، ۱۰.۷ درصد به یکی از انواع حساسیت پوستی (که بیشتر از ۷.۳ درصد گزارش شده در سال می­باشد ۲۰۰۰)، و ۱۶.۶ درصد به تب یونجه یا یکی از انواع حساسیت تنفسی مبتلا می­باشند.

چه عواملی می ­توانند باعث ایجاد آلرژی ­های بینی شوند؟

عوامل احتمالی اصلی عبارتنداز:

کرم­ های ناشی از گرد و غبار: کرم ­های ناشی از گرد و غبار، موجوداتی میکروسکوپی هستند که بر روی بخشهایی از  پوست انسان رشد می­ کنند. تقریباً ۸۵ درصد از افراد در برابر کرم­ های ناشی از گرد و غبار دچار آلرژی می­ شوند.

مو و پوست حیوانات، یعنی تکه ­های پوسته پوسته شده ­ی پوست و موی حیواناتی از قبیل گربه ها، سگها و سایر حیوانات پشمالو و کرک دار از دلایل دیگر ابتلا به آلرژی می­ باشند.

دانه­ های گرده، به ویژه دانه ­های گرده حاصل از درختان، علف ­ها و علف ­های هرز.

کپک: قارچ­ های موجود در مکان­ های مرطوب و نمناکی مانند حمام و زیرزمین خانه ­­ها یا قارچ ­های موجود در فضای آزاد در مناطق مرطوب.

بعضی از کودکان به بالشت­ های پر و یا پتوهای پشمی حساسیت دارند. اگرچه بیشتر متخصصین بر این باورند که دود دخانیات نمی ­تواند سبب ایجاد آلرژی در کودکان شود، اما از طرف دیگر معتقدند که دود سیگار و سایر انواع دخانیات مسلماً می­ تواند علائم آلرژیک کودکان مبتلا را بدتر سازد.

۱۰ علامتی که نشانگر این موضوع هستند که فرزند شما مبتلا به آلرژی است، و نه سرماخوردگی

از آنجاییکه علائم آلرژی بینی شباهت بسیاری به علائم سرماخوردگی دارند – از قبیل آبریزش بینی، ترشح اشک، سرفه، گرفتگی بینی، عطسه – افتراق تفاوت­ های این دو بیماری از یکدیگر دشوار است. با این حال، برخی از نشانه ها وجود دارند که خاص آلرژی ­ها می­ باشند.

بنابراین سوالات زیر را از خودتان بپرسید:

• آیا به نظرتان می­رسد که فرزند شما همواره سرماخوردگی دارد؟ باید بدانید که سرماخوردگی ­ها معمولاً در عرض یک هفته تا ۱۰ روز فروکش می ­کنند، در حالیکه آلرژی ها اغلب تداوم می ­یابند.
• آیا بینی کودک شما به طور مدام دچار گرفتگی  و یا آبریزش است؟
• آیا فرزند شما به طور مداوم بینی خود را تکان داده، پاک کرده، و یا به بینی خود فشار می آورد؟ در این صورت، ممکن است فرزند شما به شرایطی مبتلا شده باشد که پزشکان آن را اصطلاحاً سلام آلرژیک می­نامند.
• آیا مخاطی که از بینی او ترشح می­شود شفاف و نازک است (یا بالعکس زرد رنگ یا سبز رنگ و ضخیم است)؟
• آیا فرزندتان خیلی عطسه می­کند؟
• آیا چشم­های او خارش دار، قرمز، و آبکی هستند؟
• آیا پوست زیر چشمان فرزندتان تیره رنگ، بنفش یا آبی رنگ به نظر می ­رسد؟ (پزشکان اصطلاحاً این حالت  را کبودی آلرژیک می ­نامند).
• آیا از طریق دهانش نفس می­کشد؟
• آیا او سرفه­ های خشک مداومی دارد؟
• آیا پوست او ملتهب بوده یا دارای جوش ­های قرمز رنگ و خارش داری است؟

در صورتی که پاسخ شما به یک یا چندین مورد از این سوالات مثبت باشد، بنابراین به احتمال قوی فرزند شما به ماده­ای در محیط اطرافش حساسیت دارد. همچنین، کودکان مبتلا به آلرژی بینی در قیاس با سایر کودکان، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ­های گوش، آسم، و عفونت­ های سینوسی می ­باشند.

آیا آلرژی­ ها ارثی هستند؟

ممکن است کودکان استعداد ابتلا به آلرژی- ولی نه لزوماً آلرژی معینی – را از والدین خود به ارث ببرند.

برای مثال، اگر یکی از والدین بیولوژیکی (والدین تنی) کودکی به تب یونجه یا یکی از انواع آلرژی ­های حیوانات خانگی مبتلا باشد، در این صورت احتمال ابتلای فرزند آنها به یکی از انواع آلرژی ۴۰ تا ۵۰ درصد خواهد بود. همچنین در صورتی که هر دوی والدین بیولوژیکی کودکی به آلرژی مبتلا باشند، این احتمال در مورد فرزندشان به ۷۵ تا ۸۰ درصد افزایش خواهد یافت.

ممکن است اعضای خانواده به انواع بسیار متفاوتی از حساسیت مبتلا باشند.

در صورتی که فرزند من مبتلا به آلرژی باشد، من به عنوان پدر یا مادر وی چه زمانی می­ توانم به این موضوع پی ببرم؟

پاسخ به این سوال بستگی به این امر دارد که فرزند شما تا چه میزانی در معرض مواد آلرژی ­زا قرار گرفته است. معمولاً فرایند بروز آلرژی زمانبر می­ باشد. هر فرد مبتلا به آلرژی دارای حد آستانه­ ای است که قبل از ایجاد هر گونه واکنش آلرژیک، باید این حد آستانه­ ای توسط یک ماده­ ی آلرژن تحریک شود. البته ممکن است که این فرایند چندین ماه طول بکشد. به همین دلیل است که بروز آلرژی دانه­ های گرده در ارتباط با بیماری تب یونجه، معمولاً چندین سال به طول می­ انجامد.

بنابراین در صورتی که فرزند شما استعداد آلرژی به موی گربه را از شما به ارث برده باشد، ممکن است در چندین ماه نخست مواجهه با گربه­ ها هیچ مشکلی نداشته و یا اینکه واکنش خفیفی داشته باشد. اما بعد از گذشت مدتی، و در واقع زمانی که سطح مواجهه­ وی به حد آستانه­اش رسید، ممکن است بدن وی شروع به واکنش نموده و در نتیجه حمله ­ی آلرژیک ظاهر گردد.

چگونه می­ توانم تشخیص دهم که فرزندم به کدام یک از انواع آلرژی مبتلا است؟

تشخیص نوع آلرژی فرزندتان مستلزم توجه دقیق به وی و گاهاً مستلزم استفاده از آزمایش ­های پزشکی به منظور شناسایی علت اصلی آلرژی است. همچنین هنگام بروز حملات آلرژی نیز ممکن است سرنخ ­ها و نشانه­ هایی درباره علل آلرژی بدست آیند.

آلرژی به قارچ­ ها و کپک­ ها اغلب با مرطوب و یا بارانی شدن آب و هوا آغاز می­ گردند و معمولاً تمایز آنها از سرماخوردگی دشوار می ­باشد. آلرژی در برابر کرم­ های ناشی از گرد و غبار یا حیوانات خانگی اغلب سبب احتقان بینی در اوایل صبح شده و البته این نوع از آلرژی ممکن است در تمامی فصول سال نیز رخ بدهد. آلرژی های مربوط به دانه ­های گرده در فصول بهار، تابستان، پاییز شایع تر هستند.

متاسفانه، دور نگه داشتن چند روزیه حیوانات خانگی از فرزندتان نمی ­تواند با اطمینان و قطعیت بالایی احتمال وجود آلرژی نسبت به حیوانات خانگی را مشخص نماید. مطالعات انجام ­شده در دانشگاه جانز هاپکینز نشان می دهند که حتی با گذشت بیش از یک سال، مو و یا شوره سرگربه ممکن است تا حدی کوچک شود که علی­ رغم وجود داشتن در محیط زندگی، دیگر فرد آلرژیک را مبتلا نسازد.

از سوی دیگر، اگر شما فرزندتان را برای مدتی به دور از حیوان خانگی تان نگه دارید (به عنوان مثال: در زمان تعطیلات) و در این مدت آلرژی او بهتر شود، این موضوع سرنخ خوبی درباره احتمال وجود آلرژی نسبت به حیوانات خانگی در فرزندتان می باشد، ولی با این حال این سرنخ به هیچ وجه قطعی نیست. از طرفی شما باید این احتمال را نیز در نظر بگیرید که ممکن است فرزندتان به چیز دیگری در فضای خانه ­تان آلرژی داشته باشد.

در صورتی که پیگیری­ های شخصی شما جواب ندهد، در این صورت حتماً به یک پزشک مراجعه کنید. وی فرزند شما را معاینه نموده و احتمالاً سوالات بسیاری درباره فرزندتان خواهد پرسید. اگر وی به این نتیجه برسد که مشکل فرزندتان آلرژی است، ممکن است مستقیما شما را نزد یک متخصص آلرژیک ارجاع دهد، و یا اینکه انجام یک آزمایش خون را به منظور اندازه گیری سطح آنتی بادی­های  IgE (نوعی آنتی بادی در زمان بروز­ آلرژی) وجود در خون فرزند شما پیشنهاد دهد.

آزمایش ­های خون در مقایسه با آزمایشات پوست دقت کمتری دارند. بنابراین اگر نتیجه آزمایش خون حاکی از احتمال وجود آلرژی باشد، ممکن است گام بعدی در مورد فرزندتان اجرای آزمایشات پوست باشد. بدین منظور شما باید به یک پزشک متخصص در حوزه آلرژی مراجعه نمایید.

در طی یک آزمایش پوست، پزشک متخصص آلرژی مقادیر کمی از مواد حساسیت زای شایع را بر روی پوست فرزند شما قرار می­ دهد. در صورتی که فرزندتان در برابر ماده ای آلرژی داشته باشد، در آن نقطه از پوست وی، واکنشی شبیه به نیش پشه بروز می­کند. البته ممکن است نوزادان در قیاس با بچه­ های بزرگتر، واکنش­های خفیف­تری داشته باشند، ولی با این حال انجام این آزمایشات می­ تواند برای آنها نیز بسیار مفید واقع گردد.

بنا به گفته­ ی یکی از پزشکان متخصص در حوزه ­ی آلرژی کودکان یعنی فرانک اس ویرانت: اگرچه انجام این آزمایش­ ها نوع آلرژی فرزندتان را مشخص می­ سازد، ولی با این حال ممکن است با بزرگتر شدن فرزندتان نوع آلرژی او نیز تغییر یابد. اگر نتیجه آزمایشات فرزندتان منفی باشد، ولی علائم آلرژی او کماکان ادامه داشته باشند، بهتر است وی را در عرض ۶ تا ۱۲ ماه آینده مجدداً مورد ارزیابی قرار دهید.

چگونه می­ توانم از فرزندم در برابر آلرژن­ ها محافظت نمایم؟

در این قسمت بهترین راه­ کاهش مواجه ی فرزندتان با شایع­ترین آلرژن ارائه خواهد شد:

کرم ­های ناشی از گرد و غبار

کرم ­های ناشی از گرد و غبار در پارچه­ ها و فرش­ ها زندگی می­ کنند و به نوعی در اتاق های تمامی خانه­ ها وجود دارند. اما کودکان معمولاً در اتاق خواب در معرض آنها قرار می ­گیرند، زیرا لحاف و تشک و بالش موجود در اتاق ­های خواب زیستگاه امن و مناسبی برای رشد این کرم ­ها می­ باشد.

ممکن است انجام مراحل زیر طولانی و دشوار به نظر آید، اما اجرای آنها بسیار مفید می­ باشد:

• بنا به گفته ­های ویرانت- یکی از متخصصین حوزه الرژی: “پدر و مادرانی که این مراحل را انجام ­دهند، ممکن است شاهد ۶۰ تا ۷۰ درصد بهبود در آلرژی های فرزندشان باشند”؛ که این امر به نوبه­ ی خود، میزان داروی مورد نیاز برای درمان را به طور قابل توجهی کاهش می­ دهد.
• لحاف و تشک فرزندتان را با روکشی غیر قابل نفوذ از پارچه­ هایی با بافت بسیار محکم بپوشانید، این قبیل روکش­ ها در برخی از فروشگاه ­های مربوط به عرضه­ ی مواد ضد آلرژیک وجود دارند. این روکش­ ها برخلاف روکش ­های پلاستیکی، مانعی ایجاد می­ کنند که قابلیت نفوذ هوا را دارند و چروک نیز نمی­ شوند. از لحاف و تشک های بزرگ و کرکی اجتناب نموده و بجای آنها از پتو استفاده کنید.
• برای از بین بردن کرم ­های ناشی از گرد و غبار، ملافه ­های خواب کودکتان را یکبار در هفته و در آب گرم بشویید. حین این شستشو دمای آبگرمکن منزل خود را حدوداً روی ۱۳۰ درجه فارنهایت قرار دهید، و به سایر اعضای خانواده ­تان درباره داغتر بودن آب هشدار دهید. پس از اتمام این شستشو، حتماً دمای آب گرمکن را کاهش دهید تا سایر اعضای خانواده حین شستشوی دست­ هایشان و یا دوش گرفتن، خودشان را با آب داغ نسوزانند.
• از انباشتن اتاق فرزندتان با عروسک­ های حیوانات اجتناب کنید – این عروسک­ ها در حکم آهن رباهای گرد و غبار هستند. فقط چند مورد از عروسک­ های مورد علاقه فرزندتان را که او نمی تواند نبودن آنها را تحمل کند هفته­ ای یکبار در آب داغ بشویید و یا  آنها را به مدت یک شب در فریزر قرار دهید.
• به صورت هفته­ ای یا دو هفته یکبار اتاق فرزندتان را غبار روبی و جارو کنید، اما این کار را زمانی انجام دهید که فرزندتان در اتاقش نیست. ولی از طرفی ممکن است غبار روبی و جاروکشی ذرات باقیمانده گرد و غبار در اتاق را به هوا بلند کنند. گردگیری با دستمال مرطوب می ­تواند به جلوگیری از این امر کمک کند.
• به فکر خرید یک جارو برقی با فیلتر HEPA (یعنی فیلتری با راندمان بالا در به دام انداختن ذرات معلق) باشید، علی­رغم جاروبرقی­ های معمولی، این نوع جاروبرقی­ ها قادرند حتی ذرات میکروسکوپی را نیز به دام بیندازند.
• اگر فرزند شما مبتلا به حساسیت شدیدی در برابر کرم ­های ناشی از  گرد و غبار می­ باشد، فرش و موکت اتاق وی را با سطوح صافی مانند چوب ­های جنگلی یا پلاستیک جایگزین کنید.
• فیلترهای حمام و کولر منزلتان را در فصول استفاده از آنها به صورت ماهیانه پاکسازی یا تعویض کنید. کانالهای گرمایشی منزلتان را نیز در هر پاییز پاکسازی کنید.

شوره سر یا پوست حیوانات خانگی

اگر فرزند شما مبتلا به آلرژی حیوانات خانگی است، تنها راه حل عاقلانه این است که حیوان خانگی تان را از منزلتان دور نمایید. همچنین، برای کاهش شوره سر حیوانات خانگی، حیوان خانگی تان را مرتبا بشویید؛ برای این کار می­ توانید از شامپوهای ضد شوره مخصوص حیوانات خانگی استفاده نمایید. همچنین، حیوان خانگی خود را از مبلمان و اتاق فرزندتان دور نگه دارید.

دانه ­های گرده

در طول فصول آلرژی ­زا، اجتناب از گرده­ های موجود در هوا تقریباً غیر ممکن است. البته شاید بتوانید با نگه داشتن فرزندتان در منزل و همچنین بستن پنجره ­های منزلتان در زمان های اوج گرده افشانی، به ویژه در روزهای بادی، از مواجهه فرزندتان با دانه ­های گرده تا حد ممکن جلوگیری نمایید ، اما از طرفی ممکن است انجام چنین کاری غیر واقع ­بینانه باشد.

اگر فرزند شما به بیرون از خانه می­ رود، بنابراین با استحمام و شستشوی شبانه موهایش از حذف تمامی آلرژن­ های موجود در هوا اطمینان حاصل کنید. لباس او را بجای خشک کردن روی طناب رخت در خشک ­کن خشک کنید، و کانال­ های هوایی اتاق خوابش را مسدود کنید.

کپک قارچی

هنگام گرم و مرطوب شدن هوا از دستگاه ­های تهویه کننده و کولر استفاده کنید، به خصوص در زیر زمین­ های مرطوب خانه ­ها و یا سایر مناطق منزلتان که احتمال رشد کپک در آنها بالا است.

در صورتی که احتمال رشد کپک در حمام  منزلتان وجود دارد، بهتر است آنجا را به طور مرتب و با استفاده از مواد ضد عفونی کننده­ای مانند سفید کننده و آب و یا راه حل ­هایی طبیعی مانند روغن بوته چای و آب پاکسازی کنید. همچنین، در فکر تدارک سیستم تهویه­ ی بهتری برای حمام منزلتان باشید. کپک­ ها معمولاً در توالتها، زیر شیروانی ها، زیرزمین های منازل، گلخانه­ های منازل، یخچال و فریزر، حمام، قوطی های زباله و زیر فرشها رشد می­­ کنند.

آیا درمان­ هایی برای کمک به فرزند من وجود دارند؟

بله، ولی با این حال از استفاده بیش از حد از داروهای ضد آلرژی بدون تجویز پزشک اجتناب نمایید. ممکن است پزشک نسخه ­ای از آنتی هیستامین­ ها یا اسپری­ های استروئیدی بینی را برای فرزند شما تجویز نماید. بسیاری از داروهای آلرژی جدید نسبت به سایر محصولات موجود در بازار عوارض جانبی کمتری دارند، با این حال استفاده از این داروها برای کودکان کمتر از ۶ ماه فعلاً مورد تایید قرار نگرفته است.

آیا استفاده از واکسن ­های آلرژی توصیه می ­شود؟

اگر فرزند شما به آلرژی مبتلا است، در این صورت ممکن است پزشک متخصص آلرژی استفاده از واکسن­ های آلرژی (ایمونوتراپی) را  پیشنهاد دهد، اما معمولاً از این روش قبل از ۴ تا ۶ سالگی استفاده نمی­شود. البته گاهاً استثناهایی در این زمینه وجود دارند، از جمله در مورد بچه ­های مبتلا به آسم شدید.

واکسن ­های آلرژی در مطب دکتر تزریق می شوند و حاوی دوزهای پایینی از مواد آلرژی زایی مانند دانه­ های گرده، کرم­ های گرد وغبار، و یا شوره سر و پوست حیوانات خانگی می ­باشند. این واکسن­ ها به بدن فرزندتان کمک می­ کنند تا به مرور زمان با این مواد کنار آمده و به وجود آنها عادت نماید.

با تزریق واکسن های آلرژی، آنچه که معمولاً اتفاق می افتد عبارتست از اینکه: در ابتدا فرزند شما واکسن­ ها را به صورت هفتگی و برای حدود چهار تا شش ماه دریافت می ­کند، این فرایند تا زمانی ادامه می­ یابد که بدن وی به اندازه کافی در مواجهه با مواد آلرژی زا قرار بگیرد و بدنش بتواند وجود آن مواد را تحمل کند. سپس واکسن ­ها یک یا دو بار در ماه و این بار به مدت چهار تا شش ماه ادامه پیدا می­ کنند، و در ادامه نیز تزریق واکسن به صورت ماهیانه و برای مدت یک سال تداوم می­ یابد.

سپس، پزشک ضرورت انجام درمانهای بیشتر را مورد ارزیابی قرار می­دهد. اگر واکسن­ ها برای فرزندتان مفید واقع شده باشند، ممکن است تزریق آنها تا چند سال برای فرزندتان ادامه یابد.

در وهله­ ی اول، برای پیشگیری از ابتلای فرزندم به آلرژی چه کاری می توانم انجام دهم؟

اطلاعات متناقض بسیاری درباره پیشگیری و یا به تعویق انداختن آلرژی­ ها از طریق کنترل مواجه کودک با آلرژن ­های بالقوه وجود دارد.

به نقل از ویرانت که متخصصی در زمینه آلرژی است: “روزی فرا خواهد رسید که متخصصین قادر خواهند شد تا ژنتیک کودک را بررسی نموده و نوع آلرژی کودکان را پیش بینی نمایند و برای پیشگیری از آنها اقداماتی را انجام دهند، اما متاسفانه در حال حاضر هیچ دانشی در این زمینه وجود ندارد که بتواند به منظور انجام چنین پیش­ بینی ­هایی به ما کمک نماید”.

همچنین، در صورتی که شما و یا همسرتان نسبت به گربه­ ها آلرژی داشته باشید، بنابراین گربه­ای را به خانه­ ی خودتان راه نخواهید داد (این مثال درباره سایر انواع آلرژی به حیوانات یا مواد نیز صادق است).

صرف نظر از اینکه فرزند شما مبتلا به  آلرژی است یا خیر، پاکیزه نگه داشتن منزل – به ویژه اتاق فرزندتان – و پاکسازی فضای خانه ­تان از کپک­ ها و گرد و غبار ایده­ ی خوب و مفیدی است.