آنوریا یا بی ادراری چیست و چرا باید نگران آن باشیم؟

آنوریا (Anuria) یا بی ادراری به وضعیتی گفته می شود که در آن کلیه ها تولید ادرار را متوقف می کنند. این بیماری معمولاً نتیجه بیماری های دیگر یا آسیب های وارد شده به بافت کلیه ها است.

روند ادرار کردن یک فرآیند حیاتی است و مستقیما نتیجه فعالیت کلیه ها است. کلیه ها طی این فرآیند، اغلب مواد زائد مانند مایعات، الکترولیت ها و سایر مواد دیگر که بدن دیگر به آن ها نیاز ندارد را فیلتر کرده  و از بین می برند.

اگر کلیه ها به درستی کار نکنند این مواد زائد نه تنها از بدن دفع نمی شوند بلکه دوباره به بدن انسان برمیگردند و باعث بروز مشکلات دیگری از جمله تهدید حیات می شوند.

معمولا در یک بدن سالم و بالغ میزان ادرار خروجی به صورت روزانه بین ۱ تا ۲ لیتر است. آنوریا و بی ادراری وقتی تشخیص داده می شود که کلیه ها در روز کمتر از ۵۰۰ میلی لیتر ادرار تولید کنند.

علت ادرار نکردن چیست؟ چه چیزی باعث بروز بی ادراری می‌شود؟

آنوریا عمدتاً در اثر بروز مشکلاتی در کلیه ها ایجاد می شود. اما در برخی موارد می تواند ناشی از بروز مشکلات قلبی باشد. در ادامه با برخی از شایع ترین دلایل عدم ادرار کردن آشنا خواهید شد.

دیابت (Diabetes)

وقتی قند خون فرد در شرایطی مثل دیابت کنترل نشده به طور مداوم زیاد باشد، می تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی و آسیب به رگ های خونی کوچک در کلیه ها شود. این وضعیت می تواند باعث ایجاد نارسایی حاد کلیوی و تضعیف فرآیند تولید ادرار یا بی ادراری کامل شود.

سنگ کلیه (Kidney stones)

این سنگ ها می توانند باعث انسداد در کلیه ها یا حالب شوند. ( لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مجرای ادراری منتقل می کنند تا از بدن خارج شود). این انسدادها بدان معنی است که ادرار قادر به خروج از بدن نیست.

نارسایی کلیه (Kidney failure)

نارسایی حاد کلیوی هنگامی اتفاق می افتد که کلیه ها عملکرد خود را متوقف کنند و دیگر قادر به تصفیه ادرار نیستند.

فشار خون بالا (High blood pressure)

فشار خون بالا همچنین به عنوان هیپرتانسیون نیز شناخته می شود. هیپرتانسیون می تواند به مرور زمان به رگ های خونی کلیه آسیب برساند. اگر فشار خون بالا درمان نشود، می تواند منجر به بروز آسیب دائمی به کلیه شود که در نتیجه آن ادرار متوقف می شود و شاهد بروز بیماری آنوریا یا بی ادراری خواهیم بود.

تومورها (Tumors)

رشد تومور ها در نزدیکی و یا در بافت کلیه می تواند باعث انسداد و جلوگیری از عبور ادرار از مجاری ادراری شود.

نارسایی قلبی (Heart failure)

وقتی فردی دچار نارسایی قلبی می شود، قلبش نمی تواند به اندازه کافی خون را در بدنش پمپاژ کند. اگر مایعات کافی در رگ های خونی این شخص وجود نداشته باشد، عملکردهای بدنش مختل می شود. یکی از این عملکردها قاعدتا عملکرد کلیوی خواهد بود که منجر به کاهش ادرار یا آنوریا شود.

علائم و نشانه ها

البته ادرار نکردن یا بی ادراری به خودی خود یک علامت و نشانه است و کمتر بیماری در نظر گرفته میشود. این علامت بیشتر به دنبال بیماری های کلیوی و علایم زیر بروز می کند:

• تورم در دست و پا و صورت
• بثورات
• خارش پوست
• درد پهلو
• حالت تهوع یا استفراغ
• تنگی نفس
• سرگیجه
• مشکل در تمرکز
• خستگی

اگر ادرار نکردن ناشی از نارسایی قلبی باشد معمولا با علایم زیر همراه است:

• تنگی نفس
• تورم پاها
• خستگی یا سرگیجه
• حالت تهوع
• تضعیف اشتها
• تاکی کاردی یا افزایش ضربان قلب
• سرفه یا خس خس سینه

اگر ادرار نکردن ناشی از کتواسیدوز دیابتی باشد با علایم زیر همراه خواهد بود:

• تشنگی بیش از حد
• خشکی دهان
• استفراغ
• درد شکم
• اسهال
• از دست دادن اشتها
• خستگی
• گیجی
• بد بو شدن تنفس

چنانچه شخصی هر کدام از علایم بالا را همراه با بی ادراری تجربه کند لازم است که در اسرع وقت به یک پزشک مراجعه کند تا مورد ارزیابی قرار بگیرد.

تشخیص

فرآیند تشخیص با انجام معاینه بالینی و همچنین گرفتن تاریخچه پزشکی و خانوادگی شروع می شود. برای کمک به تشخیص آنوریا، پزشک ممکن است آزمایش های زیر را درخواست دهد:

• تست خون
• تست قند خون
• آزمایش ادرار

پزشک همچنین در مورد علائم و تغییرات ادرار کردن بیمار سؤالات زیر را مطرح خواهد کرد:

• وجود ورم در بدن
• خستگی
• تغییرات اشتها
• وجود یا عدم وجود خون در ادرار
• دفعات ادرار
• مقدار حجم ادرار خروجی
• درد شکم یا پهلو

پزشک ممکن است آزمایش های اضافی مانند آزمایش های تصویربرداری از جمله اشعه X، سی تی اسکن یا اسکن MRI را درخواست دهد. چنانچه مشکل شما جدی باشد ممکن است تا چند روز و برای بازگشت ادرار در بیمارستان بستری شوید.

عوارض

اگر بازده ادرار قابل احیا نباشد، می تواند تهدید کننده زندگی باشد. وضعیت بیماری که دچار بی ادراری می شود می تواند تا حد مرگ خطرناک باشد.

عارضه اصلی آنوریا، بروز آسیب به کلیه یا نارسایی آن است. این مشکل می تواند دائمی بوده و باعث شود بیمار به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشد. ادرار نکردن در صورت عدم درمان ممکن است کشنده باشد. بنابراین در صورت شک به وجود چنین مشکلی حتما باید تحت درمان قرار بگیرید.

درمان

اگر آنوریا علامت و نشانه یک بیماری زمینه ای باشد، درمان آن بستگی به این دارد که شرایط و بیماری اصلی ایجاد کننده آن چیست. در ادامه برخی از شیوه های درمانی این مشکل ذکر شده است.

درمان ادرار نکردن با مدیریت دیابت

افراد مبتلا به دیابت باید مراقب باشند و همواره قند خون خود را کنترل کنند. موارد زیر می تواند به درمان بی ادراری در افراد دیابتی کمک کند:

• نظارت بر سطح نرمال قند خون بر طبق دستورالعمل
• پیروی از رژیم غذایی تجویز شده
• ورزش منظم و توصیه شده
• مصرف به موقع و موثر داروها

درمان ادرار نکردن با تغییرات سبک زندگی

ایجاد تغییرات مثبت در شیوه زندگی نیز برای شخصی که دارای فشار خون بالا است بسیار مهم است. پزشک باید برای رفع مشکل، تغییرات رژیم غذایی و ورزش را توصیه کند و ممکن است برای پایین نگه داشتن فشار خون دارو توصیه و تجویز کند. تسکین استرس و خواب کافی نیز برای مدیریت بیماری لازم است.

درمان عدم ادرار کردن با از بین بردن سنگ کلیه یا تومورها

شخصی که بر اثر مشکلاتی مثل سنگ کلیه یا تومور، انسداد کلیه دارد، لازم است که در اسرع وقت برای برداشتن علل انسداد مجاری ادراری اقدام کند. درمان این بیماران ممکن است به صورت زیر باشد:

• جراحی
• شیمی درمانی
• پرتودرمانی

مدیریت بیماری کلیه

معمولا بیماری کلیه با دیالیز درمان می شود. دیالیز روشی است که در آن مایعات اضافی، الکترولیتها و مواد زاید توسط یک دستگاه مخصوص از خون خارج می شوند. دیالیز در یک کلینیک سرپایی یا بیمارستان انجام می شود. این پروسه درمانی و حمایتی در صورت نیاز ۳ تا ۴ بار در هفته انجام می شود.

ممکن است فردی که به کلیه اش آسیبی وارد شده باشد و مدتی است دیالیز می کند، نیازمند پیوند کلیه باشد. هرچند که همه افراد مبتلا به دلیل وجود خطرات احتمالی و مراقبت های طولانی مدت پس از جراحی پیوند کلیه، برای این نوع جراحی نامزد مناسبی نباشند.