هیپرفسفاتمی چیست؟

هیپرفسفاتمی یا (hyperphosphatemia) به تجمع بیش از حد فسفات در خون گفته می شود. شایعترین علت ایجاد این وضعیت بیماری های کلیوی است. اما بیماری های دیگر نیز می تواند موجب بروز هایپرفسفاتمی شوند.

فسفات یا (Phosphate) یک ماده شیمیایی است که در بدن یافت می شود. فسفات در ترکیب خود حاوی یک ماده معدنی به نام فسفر است که به طور طبیعی در بسیاری از غذاها وجود دارد. عنصر فسفر در ساخت و تحکیم دندان ها و استخوان ها نقش دارد. و به تبدیل انرژی از مواد غذایی نیز کمک میکند.

به طور طبیعی وظیفه کنترل سطح فسفات بدن بر عهده کلیه ها است. با این حال، اگر کلیه ها کارآمد باشند و یا درگیری بیماری هایی شوند، ممکن است که به درستی قادر به دفع و مدیریت فسفات نباشند. در این شرایط سطح عنصر فسفر و ترکیبات فسفات در خون بالا میرود.

علائم

افزایش سطح فسفات در خون معمولا علائم ظاهری خاصی ندارد. در عوض پزشکان قادر به تشخیص علایم بیماری که باعث هیپرفوسفاتمی شده است، هستند. بیماری هایی مانند دیابت کنترل نشده، میتوانند موجب افزایش سطح فسفات خون شوند. اگر سطح فسفات در خون بیش از حد بالا باشد، ممکن است منجر به اختلالات معدنی و استخوانی و کلسیفیکاسیون شود.

اختلالات کلیه ها و استخوانی

استخوان ها برای بازسازی، رشد و پایداری خود نیاز به مواد معدنی و فعالیت برخی هورمون ها دارند. کلیه‌ها باعث حفظ تعادل سطوح فسفر و کلسیم در خون می شوند. اگر کلیه دچار بیماری شود و سطح این مواد معدنی ضروری از تعادل خارج شود. برداشت کلسیم از استخوان ها افزایش پیدا میکند و ساختار استخوانی سست می شود.

از آنجا که کلیه ها تعادل مواد معدنی و سایر مواد شیمیایی را کنترل می کنند، بیماری مزمن کلیه می تواند منجر به اختلالات معدنی و استخوانی مخصوصا اختلال فسفات شود. کسانی که نارسایی کلیه دارند و دیالیز دارند، بیشتر در معرض خطر هستند.

زوال استخوانی ناشی از کاهش فسفر و کلسیم می‌تواند طی سال های طولانی انجام شود، که اغلب نیز بدون علائم خواهد بود. اما، چون استخوان ها شروع به ضعیف شدن می کنند، ممکن است که فرد احساس درد در استخوان ها یا مفاصل را تجربه کند.

اگر این وضعیت در کودکان مبتلا به بیماری کلیوی رخ دهد، می تواند جدی تر باشد. زیرا استخوان های آنها هنوز در حال توسعه و تکامل هستند. کودکان مبتلا به بیماری مربوط به مواد معدنی و استخوانی همراه هستند ممکن است رشد نکنند.

کلسیفیکاسیون

فرآیند ذخیره سازی یا انباشت کلسیم در اندام ها یا بافت ها به کلسیفاسیون شهرت دارد.  زمانی اتفاق می افتد که کلسیم در اندام ها یا بافت ها در بدن ذخیره می شود. این بیماری می تواند رگ ها و شریان ها را تحت تاثیر قرار دهد و به عنوان کلسیفیکاسیون عروقی شناخته شده است. این مشکل یک وضعیت بسیار جدی است. می تواند دیالیز را دشوارتر کند. علاوه بر این سطوح بالای فسفر یا هیپرفسفاتمی و کلسیم در خون می تواند باعث ایجاد خارش و قرمزی در چشم ها شود.

علت هیپرفسفاتمی چیست؟

بیماری‌های کلیوی شایع‌ترین علت هیپر فسفاتمی است. کلیه‌های سالم، سطوح مواد معدنی در خون را تنظیم می‌کنند. اما اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، همیشه قادر به انجام این کار نیستند.

برخی از عوامل زیر که می توانند باعث افزایش سطح فسفر خون شوند عبارتند از:

• دیابت کنترل نشده: دیابتی که کنترل نشود، باعث ایجاد سطح بالای قند خون می شود که می تواند منجر به مشکلات دیگری مانند تجمع فسفر در خون شوند.
• کتواسیدوز دیابتی: یک عارضه ناشی از دیابت است.
• هیپوپاراتیروئیدیسم: یک اختلال هورمونی نادر است که در آن بدن به اندازه کافی هورمون پاراتیروئید (PTH) تولید نمی کند. PTH به کنترل سطح فسفر در خون و استخوان کمک می کند.
• هیپوکلسمی: سطح پایین کلسیم در خون

مصرف یک مکمل فسفات همچنین می تواند منجر به هیپر فسفاتمی شود. رزیم های غذایی امروزی شامل مقادیر زیادی از فسفر هستند اما معمولا بدن در کنترل مقدار فسفر موفق عمل میکند. هیچ کس نباید مکمل فسفر را بیش از ۲۵۰ میلی گرم در روز مصرف کند.

تولید کننده های غذا، اغلب به غذاهای فرآوری شده فسفر اضافه میکنند تا مدت نگهداری و سلامت آن ها بیشتر شود.

تشخیص

اگر کسی علائم هایپر فسفاتمی یا بیماری مرتبط با آن را داشته باشد، باید یک دکتر را ببیند. برخی از تست های تخصصی دیگر برای تشخیص افزایش فسفر خون عبارتند از:

• اندازه گیری سطح فسفات در پلاسما: پزشک یک سوزن را در ورید بازو شما قرار داده و مقدار کمی خون را از آن استخراج می کند تا برای بررسی به آزمایشگاه بفرستد.
• جمع آوری نمونه ادرار ۲۴ ساعت
• اشعه ایکس

درمان

درمان هیپر فسفاتمی به علت ایجاد آن بستگی دارد:

اگر فرد دارای دیابت غیر کنترل شده است، باید با:

• تغییر سبک زندگی
• تغییر رژیم غذایی
• ورزش
• داروها
• کنترل انسولین

به کنترل دیابت خود بپردازند.

افراد مبتلا به هیپوپاراتیروئیدیسم که یک اختلال هورمونی تاثیر گذار در سطح فسفر است نیز باید با مصرف مکمل درمان شود. رژیم غذایی حاوی کلسیم بالا و کم فسفر می تواند به حفظ سطح پایدار فسفات خون کمک کند.

هنگامی که بیماری کلیه باعث هیپر فسفاتمی شود، ترکیبی از تغییرات در رژیم غذایی و داروها، معمولا برای درمان به کار برده می شود. هدف نهایی معمولا جلوگیری از آسیب بیشتر به استخوان است.

کسی که نارسایی کلیه دارد اغلب نیاز به دیالیز دارد. این روند برای تمیز کردن خون از مواد زائد و حذف مایع اضافی بدن ضروری است. دیالیز کلیه همچنین می تواند مقداری از سطح فسفات را از خون حذف کند.

جلوگیری

راه اصلی جلوگیری از هیپر فسفاتمی کنترل سطح فسفات و کلسیم در بدن است. این کار معمولا با خوردن غذاهای خاص و اجتناب از خوردن برخی دیگر از غذاها ممکن است. غذاهای فرآوری شده اغلب حاوی فسفر زیادی هستند بنابراین تا می توانید از مواد غذایی فرآوری شده مصرف نکنید. برخی از غذاهای طبیعی مانند نخود فرنگی، شیر و کره بادام زمینی نیز حاوی مقادیر زیادی از فسفر هستند. بنابراین اگر مشکل فسفات دارید با دقت از این مواد غذایی مصرف کنید.

چشم انداز

اگر کلیه ها به طور طبیعی کار کنند. و تولید هورمون های آن در سطح مطلوبی باشد بدن به طور طبیعی فسفر اضافه را از بدن خارج می کند. اگر این اتفاق به صورت طبیعی رخ ندهد شما نیاز به کنترل وضعیت و شرایط خود دارید.

هیپر فسفاتمی می تواند استخوان ها را تضعیف کند و باعث آسیب به رگ ها، بافت ها و اندام های بدن شود. مهم است که افراد مبتلا به بیماری کلیوی به دنبال رژیم غذایی مناسب برای کاهش سطح فسفات خون خود باشند.

ترجمه شده از وبسایت: medicalnewstoday.com