آتاکسی یا Ataxia چیست؟

آتاکسی (Ataxia) اصطلاحی برای معرفی گروهی از بیماری‌های عصبی است که بر روی هماهنگی و حرکت بدن تاثیر می‌گذارند. افراد مبتلا به آتاکسی، اغلب در مسائل مربوط به تعادل، هماهنگی، بلع و صحبت کردن دچار مشکل هستند. این بیماری معمولا به علت آسیب به بخشی از مغز (مخچه) که مسئول حفظ تعادل بدن است به وجود می‌آید.

آتاکسی معمولا یک بیماری نادر است و می‌تواند در هر سنی بروز کند. یک بیماری پیشرفته است که با گذشت زمان می‌تواند شدیدتر شود و مشکلات بیشتری برای فرد ایجاد کند. حدود ۱۵۰ هزار نفر هم اکنون در کشور آمریکا به این بیماری مبتلا هستند.

انواع و اشکال مختلف Ataxia

انواع مختلفی از بیماری آتاکسی وجود دارد. بر اساس علایم و مشخصات بیمار، آتاکسی به چند نوع تقسیم بندی می‌شود. تشخیص انواع مختلف این بیماری به پزشکان کمک می‌کند تا شیوه‌های درمانی مرتبط را برای بیمار در نظر بگیرند. انواع این بیماری عبارت است از:

تلانژکتازی (Ataxia telangiectasia)

به عنوان سندرم Louis-Bar شناخته می شود و یک بیماری ارثی است. این به طور معمول در نوزادان یا کودکان دیده می‌شود. علائم رایج این نوع آتاکسی، ایجاد رگ‌های خونی بزرگ (گشاد شدن و اتساع رگ‌ها موسوم به تلانژکتازی) است که در چشم‌ها و پوست صورت دیده می‌شود. کودکان مبتلا به این نوع بیماری، علائمی شامل:

• دشواری در راه رفتن
• ناهماهنگی حرکات
• ناتوانی در دید طرفین
• و مشکل صحبت کردن را دارند.

AT می‌تواند سیستم ایمنی بدن کودکان را تضعیف کند. افراد مبتلا به این بیماری احتمال بیشتری دارد که به سایر بیماری ها مانند عفونت ها و انواع سرطان ها دچار شوند.

اپیزودیک (Episodic ataxia)

در آتاکسی اپیزودیک، افراد با مشکلات حرکتی و تعادل درگیر هستند. ataxia اپیزودیک می تواند در هر سنی اتفاق بیافتد. علل آن شامل:

• استرس
• داروها
• مصرف الکل
• بیماری
• ناتوانی در زور زدن

هفت نوع آتاکسی اپیزودیک وجود دارد که هر کدام از آنها  علاوه بر دشواری در حرکت علائم منحصر به فردی از جمله سرگیجه، سردرد، تاری دید، تهوع و استفراغ دارند.

آتاکسی فریدریش (Friedreich’s ataxia)

علاوه بر مشکلاتی نظیر بدتر شدن جنبش و تحرک، افراد مبتلا به اختلال حرکتی فریدریش، انقباض و اسپاسم عضلات را تجربه می‌کنند و به تدریج قدرت بازوها و پاهای خود را از دست می‌دهند. افراد مبتلا به این نوع آتاکسی اغلب دارای بیماری قلبی کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک هستند. که معمولا در سنین بین ۵ تا ۱۵ سالگی رخ می‌دهد.

سیستم آتروفی سیستم چندگانه (Multiple system atrophy)

نوعی از بیماری پارکینسون است که علاوه بر عملکردهای حرکتی بر بخشی از سیستم عصبی شما تأثیر می‌گذارد که مسئول کنترل سیستم عصبی اتونومیک است. بخش درگیر معمولا عملکردهایی شامل تنظیم فشار خون و کنترل ادرار را تنظیم می‌کند. شایع‌ترین علایم MSA عبارتند از:

• دشواری در هماهنگ کردن حرکات
• افت فشار خون ناگهانی حین استراحت
• دشواری در ادرار کردن
• مشکلات و اختلال نعوظ در مردان

این بیماری معمولا در افراد بالای ۳۰ سال دیده می شود. متوسط ​​سن شروع آن نیز ۵۴ سالگی است.

آتاکسی اسپینوسربلار (Spinocerebellar ataxia)

یک اختلال حرکتی ژنتیکی است که به ده‌ها نوع مختلف تقسم می‌شود. علاوه بر مشکلات و اختلال تحرک ، مشکلات بینایی نیز در بیمارن مبتلا به این نوع آتاکسی مشاهده می‌شود.  در هر سنی می‌تواند مشاهده شود و اغلب نسبت به سایر انواع اختلالات حرکت دیگر رشد آهسته‌تری دارد.

علت ایجاد این بیماری چیست؟

این بیماری اغلب بر اثر ایجاد آسیب و ضربه به مخچه (بخشی از مغز که مسئول حفظ تعادل و حرکت است) شکل می گیرد. همچنین بر اثر آسیب شدید یا عفونت حاد یا یک فرآیند دژنراتیو مزمن نیز امکان شکل گیری آتاکسی وجود دارد.

بر اساس علت های شکل گیری این بیماری، محققان و پزشکان سه دسته اصلی آتاکسی را تقسیم بندی کرده اند:

• اکتسابی: ناشی از تاثیر عوامل خارجی شامل آسیب و تروما، کمبود و فقر ویتامین، اعتیاد به الکل یا مواد مخدر، عفونت‌ها و یا انواع سرطان‌ها است.
• ژنتیکی: زمانی اتفاق می‌افتد که فردی دارای ژن آسیب دیده ای است که از والدین یا نیاکان به او منتقل شده است.
• ایدیوپاتیک یا ناشناخته: زمانی که علت و سبب بروز این بیماری مشخص نباشد به آن ایدیوپاتیک گفته می‌شود.

علایم آتاکسی چیست؟

علائم بستگی به نوع اختلال حرکتی دارد که فرد به آن مبتلا است. اغلب افراد مبتلا علایم زیر را تجربه می‌کنند:

• کاهش یا از بین رفتن هماهنگی
• دشواری در راه رفتن
• سقوط مکرر
• مشکلات قلبی
• از دست دادن مهارت های حرکتی
• لرزش و اسپاسم عضلات
• لکنت زبان
• مشکلات دیداری

پزشکان چگونه آتاکسی را تشخیص می دهند؟

پزشکان هنگام تشخیص این بیماری، عوامل بسیاری را در نظر می‌گیرند. پزشک یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد و سوابق پزشکی و خانوادگی را از شما خواهد پرسید.

پزشکان همچنین ممکن است از برخی آزمایشات و تست های تشخیصی برای پیدا کردن علت و طبقه‌بندی آتاکسی استفاده کند. برخی از این تست ها عبارتند از:

• MRI: یک آزمایش تصویربرداری که به پزشک اجازه می‌دهد بافت مغز شما را ببینند تا علت بیماری شما را پیدا کند.
• آزمایش خون
• تست ژنتیک: برای تشخیص ارثی بودن بیماری شما

شیوه درمان اختلالات حرکتی؟

هیچ درمان برای آتاکسی وجود ندارد، فقط می توان علایم را مدیریت و کنترل کرد. درمان قطعا بستگی به علائمی دارد که فرد آن ها را تجربه می کند.

تجویز و مصرف برخی داروها می‌تواند به کاهش یا سرکوب علائمی مانند لرز و سرگیجه کمک کنند. آنها همچنین می‌توانند مشکلات عضلات موجود در مثانه، قلب و چشم را تا حدودی برطرف کنند.

درمان‌های فیزیوتراپی، گفتاری و کاردرمانی همچنین می تواند به درمان علائم کمک کند. درمان فیزیکی و تمرینات تخصصی برای کمک به حفظ تعادل و تحرک، و یادگیری راه های جدید برای انجام فعالیت های روزمره حیاتی است. افراد مبتلا به آتاکسی ممکن است نیاز به یک واکر، صندلی چرخدار یا موتورسیکلت داشته باشند تا بتوانند راحت و بدون مشکل یک مسیر را طی کنند.