۸ علامت و نشانه شایع کمبود پروتئین در انسان

پروتئین در ساختار عضلات، پوست، مو، ناخن، آنزیم‌ها و هورمون‌ها وجود دارد. و نقش‌های مهمی بر عهده دارد. تقریبا همه بافت‌های بدن به نوعی چه مستقیم، چه غیر مستقیم تحت تاثیر پروتئین هستند. امروزه در کشورهای توسعه یافته، با رشد صنایع غذایی و غذاهای آماده و فرآوری شده، اکثر غذاها حاوی پروتئین هستند. در نتیجه، کمبود پروتئین واقعی در کشورهای توسعه یافته نادر است. با این حال، برخی افراد ممکن است در معرض خطرات ناشی از فقدان این ماده با ارزش و حیاتی باشند.

کمبود یا فقر پروتئین منجر به بروز مشکلات بهداشتی مختلف می‌شود، نسخه در این مقاله به بررسی ۸ نشانه و علامت شایع کمبود پروتئین یا فقدان آن می‌پردازد.

کمبود پروتئین چیست؟

هنگامی که میزان و سطح پروتئین مورد نیاز بدن در دسترس نباشد و از طریق رژیم غذایی حال حاضر خود قادر به دریافت مقدار کافی پروتئین نباشید در این حالت شما دچار فقر یا کمبود پروتئین هستید. برآوردها حاکی از آن است که حدود یک میلیارد نفر در سراسر جهان از مصرف پروتئین ناکافی رنج می‌برند.

با وجود اینکه بیشتر کودکان در کشورهای جهان سومی و توسعه نیافته از این مشکل رنج می برند، اما بعضی افراد در کشورهای توسعه یافته نیز در معرض خطر هستند. که این فقدان شامل افرادی می‌شود که از رژیم غذایی نامتعادل برخوردار هستند (به ویژه افراد مسن‌تر و بیماران بستری شده در بیمارستان‌ها).

شدیدترین نوع کمبود پروتئین در بیماران مبتلا به کواشیورکور (kwashiorkor) دیده می‌شود. این بیماری اغلب در کودکان کشورهای در حال توسعه اتفاق که با قحطی و رژیم های غذایی نامناسب تغذیه می شوند شایعتر است.

کمبود پروتئین می تواند تقریبا تمام جنبه های عملکرد بدن را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه، کمبود آن با بسیاری از علائم همراه است.

ادم یا (Edema)

ادم از علایم کمبود شدید پروتئین است که بعید است در کشورهای توسعه یافته رخ دهد. ادما به متورم شدن یا پف کردن پوست اطلاق می‌شود که یکی از علایم کلاسیک بیماری کواشیورکور (kwashiorkor) است. دانشمندان بر این باورند که کاهش مقدار آلبومین سرم که یک یک پروتئین در پلاسمای خون است باعث بروز چنین بیماری می شود.

آلبومین از تجمع بیش از حد مایع در بافت‌ها و سایر قسمت‌های بدن جلوگیری می‌کند. با کاهش سطح آلبومنی سرم، مایع در بافت‌ها تجمع پیدا کرده و باعث بروز تورم یا ادم می‌شود. به همین دلیل کاهش و کمبود پروتئین می تواند موجب تجمع مایع در حفره شکم شود. شکم متورم نشانه ایاز بیماری کواشیورکور است.

کبد چرب (Fatty Liver)

یکی دیگر از علائم رایج کواشیورکور، داشتن کبد چرب و یا تجمع چربی در سلول‌های کبدی است. اگر بیماری درمان نشود احتمال مبتلا به بیماری کبد چرب، التهاب و نارسایی کبد خواهد شد. کبد چرب یک بیماری بسیار شایع در افراد چاق و کسانی که سوء مصرف الکل دارند است.

مشکلات و بیماری‌های پوست، مو و ناخن

اغلب علایم و نشانه‌های  کمبود پروتئین در بافت پوست، مو و ناخن قابل مشاهده هستند. از آنجایی که پروتئین یکی از مواد سازنده این بافت ها است به طبع علایم کمبود پروتئین در آن ها ظاهر خواهد شد.

• برای مثال یکی از علایم بیماری کواشیورکور نازک شدن و پوسته پوسته شدن، بروز قرمزی و لکه ها روی پوست در کودکان است.
• تغییر رنگ مو، ریزش مو (آلوپسی) و ناخن های شکننده نیز علائم شایع کمبود پروتئین هستند.

کاهش توده عضلانی

بزرگترین مخزن ذخیره پروتئین در بدن انسان عضلات و بافت ماهیچه ای بدن است. هنگامی که پروتئین موجود در غذا کم باشد یا به اندازه کافی پروتئین دریافت نشود، بدن به اجبار از پروتئین ذخیره شده در عضلات استفاده می‌کند. در نتیجه کم کم بافت عضلانی تحلیل می رود.

حتی کمبود متوسط و معمولی پروتئین ​ممکن است باعث کاهش بافت عضلانی شود به خصوص در سالمندان. یک مطالعه بر روی مردان و زنان سالخوره نشان داده شد که کاهش توده عضلانی در میان کسانی که کمترین میزان پروتئین مصرف کرده بودند بیشتر از سایرین بود. مصرف پروتئین به اندازه کافی حتی بدن را در محافظت از عضلات حمایت می کند.

احتمال بروز شکستگی در بافت استخوان

علاوه بر عضلات، استخوان‌ها و بافت اسکلتی هم دست خوش تغییرات ناشی از کمبود پروتئین خواهد شد. کاهش سطح پروتئین بدن، می‌تواند باعث تضعیف و نازک شدن استخوان‌ها و در نتیجه شکستگی آنان شود.

بر اساس مطالعه ای که بر روی زنان یائسه صورت گرفته، مشخص شده است که زنانی که بیشتر از دیگران پروتئین دریافت میکنند با کاهش خطر ابتلا به شکستگی استخوان های لگن همراه هستند.

یک مطالعه دیگر در زنان یائسه در همین خصوص صورت گرفت، که نشان داد زنانی که روزانه و به مدت ۶ ماه ۲۰ گرم مکمل پروتئین دریافت کرده‌اند، حدود ۲.۳% کمتر از سایرین به کاهش توده استخوانی دچار می‌شوند.

تاخیر در رشد کودکان

پروتئین نه تنها به حفظ توده عضلانی و استخوانی کمک می‌کند، بلکه برای رشد بدن نیز ضروری است. با این اوصاف کمبود پروتئین یا نارسایی آن در کودکان می‌تواند با مشکلات رشد همراه باشد.

تاخیر در رشد یکی از علایم شایع سوء تغذیه در کودکان است. مطالعه ای که در سال ۲۰۱۳ صورت گرفت نشان می‌داد که ۱۶۱ میلیون کودک در جهان با مشکل تاخیر در رشد مواجه هستند. همین مطالعات نشان می‌دهد که ارتباط قوی بین کمبود پروتئین و کاهش رشد یا مشکلات مربوط به رشد کودک وجود دارد. تاخیر در رشد یکی از نشانه های بیماری کوارشیورکور است.

افزایش شدت عفونت

کمبود پروتئین حتی قادر است روی سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارد. می‌تواند موجب بروز اختلال در سیستم ایمنی بدن شود. اختلال عملکرد سیستم ایمنی که یکی از علایم نارسایی و فقر پروتئین است موجب شدید شدن عفونت در بدن می شود.

حتی کاهش مصرف میزان کم پروتئین، ممکن است باعث کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن شود. یک مطالعه کوچک در زنان مسن نشان داد که رژیم کم پروتئین ۹ هفته ای باعث کاهش پاسخ های ایمنی و افزایش عفونت در این مدت شد.

افزایش اشتها و مصرف کالری زیاد

هرچند که کاهش و یا تضعیف آن یکی از علایم کمبود شدید پروتئین است، اما کمبود ملایم پروتئین موجب افزایش غذا و تمایل به دریافت کالری زیاد است.

زمانی که بدن با کمبود پروتئین مواجه می‌شود با مکانیزم‌هایی، سعی در افزایش اشتها می‌کند. تا موفق به دریافت مقادیر مورد نیاز پروتئین خود شود. اما کاهش ملایم پروتئین به معنی میل به خوردن همه چیز ها نیست. در بسیاری از افراد تنها اشتها برای آن دسته از مواد غذایی افزایش پیدا می‌کند که به آن علاقه زیادی دارند. اگر در تمام طول روز احساس گرسنگی می‌کنید، سعی کنید نوشیدنی های حاوی پروتئین را به هر وعده غذایی خود  اضافه کنید.

ترجمه شده از وبسایت: www.healthline.com