رژیم حسی

رژیم حسی  چیست ؟

رژیم حسی یک استراتژی درمانی است که برای کنترل اختلال یکپارچگی حسی ( اختلال پردازش حسی )،  استفاده  می شود . در واقع لیستی از فعالیتهای حسی است که به کودک کمک می کند احساس آرامش کند و سازمان دهی مطلوبی داشته باشد در نتیجه با بهترین توانمندی به مباحث توجه می کند، آنها را یاد می گیرد و درست رفتار می کند .

به طور قابل توجهی ،  برنامه انفرادی برای هر فرد با توجه به جنبه های حسی و فیزیکی مقرر می شود . به کودک کمک می کند تا نیازهای حرکتی – حسی اش را مدیریت کند و تاثیر هر اختلالی که ممکن است بر توجه و سطح فعالیت فرد  ، مهارتهای رفتاری و یادگیری تاثیر بگذارد را کاهش می دهد . رژیم حسی می تواند به عنوان استراتژی درمانی استفاده  شود وقتی مشکلات رفتاری و توجه مسئله ساز شود علاوه بر اینکه با توجه به رشد روزافزون مشکلات رفتاری شناخته شده  در مواجه با محرکهای شناخته  شده ، زمانهای خاصی از روز  و یا محیطهای خاص ، ابزار بازدارنده ایی محسوب می شود .

چرا رژیم حسی  مهم  است ؟

درست مثل زمانیکه سعی می کنیم رژیم غذایی متعادلی ( میوه و سبزیجات  بیشتر و شکلات کمتر) برای تناسب اندام و سلامتی ، استفاده  کنیم ، ما هم چنین به مجموعه ایی از اطلاعات حسی  متعادل در بدنمان هر روز نیاز داریم تا این حس ها بتوانند به خوبی کار کنند . رژیم حسی فرصتهای متناسب و منظمی به  کودک می دهد تا عدم  تعادل محرک حسی را بررسی کند که ممکن است برایشان فراهم نشده باشد ، یا به دنبالش هستند تا اطمینان حاصل شود میزان کافی برای تامین نیازها را دریافت کرده  اند .

یک رژیم حسی مناسب، تعیین  می شود و سپس به مرور زمان اصلاح می شود تا نیازهای فردی کودک را برآورده کند در نتیجه پردازش حسی تغییر می کند یا نیازهای محیطی تغییر می کند . بنابراین رژیم حسی  از چند فعالیت حسی تشکیل می شود و به آرامش دادن به کودک و مدیریت کارهایش کمک می کند تا در وضعیت خوبی  برای  یادگیری ، دقت کردن و رفتار مناسب قرار بگیرند .

وقتی کودک از لحاظ حسی خود تعدیلی را یاد بگیرد ( سطوح انرژی ، رفتاری ، احساسی و توجه ) با استفاده از رژیم حسی ، مهارتهایی  مثل تمرکز کردن ، رعایت نوبت را سریعتر یاد می گیرد . در نتیجه کودک به تدریج وابستگی اش به دیگران کم شده و خودش شروع به مدیریت کارها  یا موقعیتها خواهد کرد

بلوکهای سازنده لازم برای دسترسی یافتن به رژیم حسی چیست ؟

• پردازش حسی : پردازش درست محرک حسی در محیط و در بدن
• برنامه ریزی و ترتیب دهی : انجام متوالی وظایف چند مرحله ایی برای کسب نتیجه ی مطلوب
• توجه و تمرکز : تلاش مداوم برای انجام کار بدون حواس پرتی و ادامه ان تا کسب نتیجه
• زبان درکی: درک زبان گفتاری
• کارکرد اجرایی : مهارتهای فکری . استدلال آوری رده بالاتر برای ایجاد موانع حسی یا تغییراتی در بازی حسی از یک فورمت به فورمت دیگر
• پذیرش : توانایی کودک برای پیروی کردن از دستورات  و درخواستها

چطور می توانید بگویید کودک  از مزایای رژیم حسی بهره مند می شود ؟

اگر کودک اختلال پردازش حسی دارد باید با رژیم حسی مدیریت  و کنترل شود که ممکن است  از سوی کودک به این شکل بروز کند :

• از لحاظ فیزیکی بسیار فعال باشد ( نتواند برای انجام کار یک جا بنشیند )
• یا خسته و  بیحال و یا خواب آلوده به نظر می رسد.
• در انجام کار فیزیکی استرس زیادی نشان  می دهد.
• در کنترل تکانش ها  مشکل دارد
• در تعدیل تون صدایش مشکل دارد
• در جاهای شلوغ مضطرب می شود.
• در بازی بسیار تند  عمل می کند.
• در درک فضای شخصی ناموفق است ( به شکل نامناسبی با دیگران برخورد می کند )
• برای خوابیدن  مشکل دارد .

وقتی کودک اختلال پردازش حسی دارد و لازم است با رژیم حسی مشکلات کنترل شوند ، ممکن است مشکلات دیگری در این موارد هم داشته باشند :

• پیروی از دستورات
• درک دستورات
• حافظه فعال
• به خواب رفتن و خوابیدن
• انجام کارهای پرخطر در بازی ( یا بیش از حد خطر پذیر یا به شدت محتاط )
• دسترسی به برنامه تحصیلی پیش دبستانی یا دبستان
• عملکرد آموزشی ( حرکتی ظریف ، خواندن و نوشتن یاد گرفتن ، یادگیری اعداد ، تعامل با دوست، سازمان دهی )

چگونه یک رژیم حسی به موثرترین شکل می تواند اصلاح شود ؟

• فراوانی داده : فراوانی داده برای هر کودک متفاوت است و با توجه به بررسی کودک قبل و بعد از فعالیت مشخص  می شود . اغلب با بیشتر و یا بهتر بودن نشان داده می شود تا کودک رژیم حسی مناسب را با دقت و توجه درستی کسب کند و به حفظ این حالت برای مدت طولانی تری در فعالیت روزمره  کمک شود.
• شدت و استمرار داده : اثربخشی رژیم حسی نه تنها تحت تاثیر فراوانی فعالیت است بلکه شدت و استمرار فعالیت لاوه بر خوب بودن فعالیت با توجه به نیازهای حسی واقعی کودک تاثیر خواهد داشت .
• زمان بندی فعالیت ها : استراتژیهای حسی در صورتیکه به بهترین شکل قبل یا در طول فعالیت استفاده می شوند که برای به چالش کشیدن کودک ، اطلاعات کافی داشته باشند . برای فعالیتهایی مثل نشستن و گوش دادن در کلاس ، توجه داشتن  و یا بازی به روش تعیین شده ، باید سیستم عصبی کودک آرام  باشد . برای رسیدن به این وضعیت قبل از فعالیت ، استفاده  از استراتژیهایی برای آماده سازی قبل  از کار ، مخصوصا در ده دقیقه اول انجام کار ، کمک کننده است.
• تلفیق بازی و وظایف روزمره : برای اینکه پیشنهاد رژیم حسی موثر باشد ، ادغام آنها در بازی و فعالیتهای روزمره مهم است در حالیکه ترجیحا بخشی از فعالیت هر روز  شوند . اغلب کودک برای انجام کارهایی تشویق می شود که با توجه به لیست استراتژیهای موثر از آنها لذت می برد . هر جا ممکن باشد ، آیتم هایی در این رویه ها ، یا تصویری از آیتم ها ، در باکس واضحی که به عنوان جعبه ابزار کودک ، استفاده  می شوند .
• ثبت تغییرات رفتاری : استفاده موثر از رژیم حسی ، پروسه آزمون  و خطاست . بنابراین با ثبت تغییرات رفتاری و شمول بعدی در رژیم حسی ، شدت ، استمرار و میزان آن مشخص خواهد شد .
• برنامه آگاه کننده از طریق استراتژیهای حسی و شناختی ، خود تعدیلی را تقویت می کند .
• اجرای برنامه M.O.R.E با استفاده از مولفه های حرکتی ، سازمان دهی شفاهی ، نیازهای تنفسی و ارتباط چشمی برای کمک به تعدیل حسی  صورت می گیرد .
• پروتکل ویل بارگر ( تکنیک تعادل و تمرکز بر حس عمقی که تحت نام برنامه ” برس کشی ” هم شناخته می شود ) برنامه درمانی است که برای کاهش حالت تدافعی حسی و لامسه ایی و کمک به تعدیل حسی طراحی شده  است .

چه فعالیتهایی می تواند در یک رزیم حسی استفاده شود ؟

یک رژیم حسی از چند فعالیت  تشکیل می شود که برای سیستم های حسی مختلف هدف گذاری می شود و مشخصا باید در جهت نیازهای کودک باشد . برای اینکه مشخص شود چه نوع داده حسی لازم است ، کار درمانگر و والدین  با هم همکاری می کنند  تا نوع داده حسی مورد نیاز کودک  بر مبنای ارزیابی ها  و یا بررسی های پاسخهای کودک به محیطهای مختلف و فعالیتهای حسی هدفمند شده  ، مشخص  شود . ممکن است یک رژیم حسی برای یک کودک به بهترین شکل عمل کند در حالیکه برای کودک دیگری اینطور نباشد به همین علت یک رژیم حسی باید با همکاری درمانگر و والدین تهیه شود . زمانهای مختلف روز  و محیطهای مختلف ممکن است برای انتخاب یک نوع رژیم حسی نسبت به نمونه دیگر نقش راهبردی داشته باشد و اغلب پروسه آزمون  و خطا بهترین نمونه را برای کودک تعیین خواهد کرد .

همه استراتژیها همیشه کار نمی کنند . کارایی آن به پردازش حسی کودک در آن روز و در آن لحظه ، به محیط و نیازهای کودک بستگی دارد . ممکن است متوجه شوید استراتژی که دیروز کار می کرد امروز به خوبی کار نمی کند . فعالیتهای استفاده شده  در یک رژیم حسی باید سیال و تغییر پذیر باشد و چند داده سازگار را به شکلهای مختلف ارائه دهد .

شروع فعالیتهای فیزیکی برای بیشتر کودکان ساده ترین کار است از آنجاییکه بهتر از هر نوع داده حسی دیگر آنرا تحمل می کنند و

فعالیتهای فیزیکی که در آنها  از ماهیچه های بزرگ مرکز استفاده  می شود ، تحریک حسی بیشتری ایجاد می کنند که ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• راه رفتن با چرخ دستی
• راه رفتن شبیه حیوانات ( خرس ، خرچنگ ، قورباغه )
• پریدن روی تشک ترامپولین
• چرخیدن یا اسکوتر سواری
• الاکلنگ بازی ( جلو و عقب رفتن ، پهلو به پهلو  و یا چرخشی )
• بازیهای تند و با جست و خیز بالا
• فشار وارد کردن بر توپ یا ضربه زدن به کیسه ها
• قرار دادن کوله های سنگین بر پشت و راه رفتن ( برای مثال حین جست و خیز بطری سنگینی را حمل کند )
• بازی با  اشیای سنگین ( قراردادن کیسه گندم جلوی لباس و نشستن با آن و استفاده  از پتوی سنگین برای خواب
• لامسه ایی : بازی با خمیر ، شن ، کرم اصلاح ، دانه پرنده ، برنج  و یا هر محصول دیگری که به خوبی آنرا لمس کند . می توانید بازی کنید، چیزهایی را مخفی کنید تا  نتایج لامسه ایی مربوط به آنها را بازیابی کنید
• تصویری : از چراغ قوه برای نگاه کردن به کتابها استفاده کنید  یا برای نگاه کردن دقیق تر از بازیهای نقطه به نقطه و مارپیچی استفاده  کید
• خوراکی : اسباب بازیهای جویدنی  یا غذاهای جویدنی خاص
• شنیداری : نویز سفید یا موسیقی ملایمی روی آی پد ، کم کردن صدای هدفون – پیشنهاد ما نرم افزار پردازش شنیداری است.

علائم دیداری می تواند برای کمک به کودک برای پیروی از دستورات بسیار مفید باشد زیرا گاهی اگر مشکلی در به خاطر آوری داشتنند می تواند برگردند و کاری که لازم  است را انجام دهند . هم چنین ترتیب کاری که باید انجام شود مورد تاکید قرار می گیرد .

چرا باید برای پیشرفت رژیم حسی برای کودکم به دنبال درمان باشم ؟

مداخله درمانی مهم برای کودکی که مشکلات پردارش حسی دارد می تواند کمک کننده  باشد در حالیکه از مزایای مهم رژیم حسی به ترتیب زیر بهره مند خواهد شد :

• اجازه داده نشود بزرگترها ، کوچکترها را به کارهای بی فایده  تشویق کنند که داده های حسی مناسبی ندارد و ممکن است استراتژیهای رفتاری به میزانی باید موثر باشند ، خوب عمل نکنند .
• اطمینان حاصل شود  بهره های یادگیری و رفتاری در تمام محیط ها حاصل شده  است
• به خود تعدیلی کودک کمک می شود تا بتواند در محیطهای آموزشی و اجتماعی فعالیت کند
• رژیم حسی ، برنامه هایی هدفمند و هدایت شده است که نیازهای حسی کودکان را نشان می دهند و به آنها کمک می کند تا بهتر توجه کنند ، یاد بگیرند و رفتار کنند . اینها مهارتهایی هستند که مبنای آمادگی برای رفتن به پیش دبستانی و دبستان را می سارند.
• رشد سیستم حسی تا ۷ سالگی ادامه می یابد . به این دلیل دسترسی هرچه سریع تر به درمان ، بیشترین بازده را فراهم  خواهد کرد به سادگی نمی توان گفت درمان بعد  از این سن ، بی فایده  است بلکه آگاهی از موارد مهمی که سیستم حسی کودک به آن نیاز دارد ، اهمیت بیشتری خواهد داشت .

اگر درمان نشده رها شود ، یک رژیم ناکافی حسی سبب ایجاد چه مشکلات دیگری می شود ؟

وقتی کودک یک رژیم حسی ناکافی دارد ، ممکن است مشکلات دیگری به صورت زیر مشهود باشد :

• یادگیری که در محیط آموزشی مشاهده می شود.
• خود تعدیلی ضعیف برای فعالیت فیزیکی ، توجه کردن ، جنبه احساسی یا فکری
• برای به خواب رفتن مشکلاتی دارد که در کل بر یادگیری آنها اثر می گذارد.
• در انجام کارها در محیط شلوغ مشکل دارد بنابراین بر تعاملات اجتماعی او اثر می گذارد.
• اضطراب و عزت نفس پایین
• انزوای اجتماعی زیرا برای بر عهده گرفتن کارها در موقعیتهای گروهی مشکل دارد .

چه نوع درمانی برای پیشرفت یک رژیم حسی توصیه  می شود ؟

اگر کودک شما مشکلاتی با رژیم حسی دارد و یا به این رژیم نیاز دارد ، مشاوره با کار درمانگر توصیه  می شود.