ملانوم چشم یا ocular melanoma

ملانوما نوعی سرطان است که سلول‌های تولید کننده ملانین را درگیر خود می‌کند. ملانین رنگدانه‌ای است که باعث شکل گیری رنگ پوست شما می‌شود. چشم انسان نیز دارای سلول‌هایی است که ملانین تولید می‌کنند. به سرطان ملانوم چشم اوکیولار ملانوما یا (ocular melanoma) نیز گفته می‌شود.

بیشتر ملانوم‌های چشم را به صورت مستقیم نمی‌توان دید. یعنی در قسمتی از چشم شکل می‌گیرند که با نگاه کردن در آینه متوجه آن نمی‌شوید. پنهان شدن ملانوما باعث می‌شود تشخیص و درمان آن با مشکل روبرو شود. علاوه بر این، این نوع سرطان سلولی علایم و نشانه‌های اولیه نیز ندارد. اما به محض تشخیص، برای درمان این نوع سرطان راه‌های زیادی وجود خواهد داشت. درمان برخی از ملانوم کوچک چشمی ممکن است در دید بیمار هیچ یا اختلالی ایجاد نکند. اما متاسفانه درمان نمونه‌های بزرگ‌تر آن، ممکن است برای دید بیمار مشکلاتی ایجاد کند و باعث کاهش دید بیمار شود.

علایم ملانوم چشم

همانطور که گفته شد این بیماری علایم اولیه ندارد. حتی در پاره‌ای از موارد به‌طور کلی علامت خاصی ندارد. اما با شدت گرفتن بیماری، ممکن است علایم زیر در بیمار مشاهده شود:

• وجود ذرات کوچک معلق در هوا و در دید بیمار (بیمار حس می‌کند ذرات کوچک با شکل‌های ساده در هوا معلق هستند و با چرخش چشم این ذرات و تصاویر نیز حرکت می‌کنند. البته این علامت همیشه نشان دهنده ملانوم چشم نیست.)
• بروز یک نقطه سیاه و تیره در عنبیه که با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شود
• تغییر شکل مردمک چشم در مرکز چشم بیمار
• دید ضعیف یا تاربینی در یک چشم
• کاهش یا از دست رفتن دید جانبی بیمار

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر هر گونه علامت یا نشانه در دید و یا چشم شما بروز کرد که باعث نگرانی شما شد می‌توانید با پزشک ملاقات کنید. از دست دادن یا کاهش ناگهانی دید در یک چشم می‌تواند نشانه خطرناکی باشد. در صورت بروز چنین شرایطی باید حتما با پزشک و یا چشم پزشک ملاقات کنید. و در نهایت با بروز هر کدام از علایم ذکر شده در بخش نشانه‌ها و علایم نیز به مرکز مراقبت‌های پزشکی یا چشم پزشکی مراجعه کنید.

علل ایجاد ملانوم چشم

هنوز هیچ دلیلی برای ایجاد سرطان ملانوم چشم پیدا نشده است. پزشکان بر این عقیده هستند که بروز خطا در رشد و توسعه دی‌ان‌ای (DNA) سلول‌های چشم، باعث بروز ملانوم چشم می‌شود. خطاهای دی‌ان‌ای نشان داده که سلول‌ها رشد و تکثیر طبیعی خود را از دست می‌دهند. سلول ها به نوعی دچار جهش می‌شوند و با تجمع در یک نقطه از چشم باعث ایجاد توده سرطانی ملانوم می‌شوند.

سرطان ملانوم چشم کجا تشکیل می‌شود؟

بیشتر ملانومای چشم معمولا در سلول‌های لایه میانی چشم شکل می‌گیرند. این لایه با نام یووه‌آ (uvea) شناخته می‌شود. یووه‌آ دارای سه قسمت است. ملانوما می‌تواند در  هر سه قسمت تشکیل شود. سه قسمت این لایه عبارتند از:

• عنبیه یا (iris): که قسمت رنگی در جلوی چشم است. تنوع رنگ چشم در موجودات مربوط به این قسمت است.
• لایه کروئید یا (The choroid layer): که لایه رگ‌های خونی و بافت همبند بین اسکلرا و شبکیه در پشت uvea است.
• جسم مژگانی یا (The ciliary body): که در جلوی یووه آ قرار دارد و مایعی شفاف را به داخل چشم منتقل می کند.

ملانوم چشم می تواند در لایه‌های جلویی چشم نیز بروز کند هر چند که این حالت نادرتر است.

عوامل خطر ملانوم چشم

ریسک فاکتورهای ملانومای چشمی اولیه شامل موارد زیر می‌شود:

• رنگ چشم روشن: کسانی که رنگ چشم آن ها رنگی و ترجیحا روشن است. افرادی که چشم های آبی یا سبز  دارند در معرض خطر بیشتر ملانوم چشم هستند.
• نژاد سفید پوست: سفید پوستان نسبت به رنگین پوست ها در معرض خطر بیشتری هستند
• سن: افزایش سن نیز خطر ابتلا را بیشتر می‌کند. افراد مسن بسیار بیشتر از جوانان و کودکان به ملانوم چشمی مبتلا می‌شوند.
• برخی از اختلالات پوستی به ارث برده شده: به این حالت سندروم دیسپلاستیک نوس (dysplastic nevus syndrome) گفته می‌شود. در این سندروم خال‌های غیر طبیعی بر روی پوست ایجاد می‌شود. که این خال‌ها باعث رشد و توسعه ملانوما به پوست و یا چشم می‌شوند. در حالت اول ملانوم پوست ایجاد می‌شود و در حالت دوم نیز ملانوم چشم . افرادی که این خال‌های غیر طبیعی را در صورت و نزدیکی پلک‌ها و چشم‌ها دارند در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
• قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید: البته نقش اشعه ماوراء بنفش در ابتلا به ملانوم مشخص نیست. اما شواهد زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این اشعه‌ها می‌توانند باعث تغییر در رفتار سلول‌های چشمی شوند.
• جهش‌های ژنتیکی خاص: برخی از ژن‌های خاص که از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند ممکن است باعث بروز این بیماری شوند.

عوارض ملانوم چشم

برخی از عوارض ایجاد شده به دنبال سرطان ملانوما چشمی عبارتند از:

• افزایش فشار داخل چشم (glaucoma): این سرطان چشمی می‌تواند باعث بروز گلوکوم شود. درد در چشم، قرمزی و تاری دید از علایم و نشانه‌های گلوکوم هستند.
• از دست دادن بینایی: ملانومای چشمی بزرگ معمولا باعث از بین رفتن دید در بیمار می‌شوند. نمونه‌های کوچک‌تر و توسعه نیاتفته می‌تواند باعث کاهش اندک دید  شوند.
• متاستاز به سایر قسمت‌های چشم و اطراف آن: در موارد خطرناک و پیشرفته این بیماری ممکن است به کبد، ریه‌ها و استخوان‌ها متاستاز دهد و آن قسمت‌ها را نیز درگیر کند.