ادراک دیداری

ادراک دیداری یا بصری چیست ؟

ادراک دیداری به توانایی مغز برای معنی دار ساختن و درک چیزهایی که چشم می بیند ، اطلاق می شود . و مشابه تیزبینی نیست که نشان میدهد فرد تا حد وضوح دید دارد ( برای مثال دید ۲۰/۲۰ ) . فردی که دید ۲۰/۲۰ دارد هم می تواند مشکلاتی در پردازش ادراک دیداری داشته باشد .

چرا ادراک دیداری مهم است ؟

مهارتهای ادراک دیداری خوب برای بسیاری از مهارتهای روزمره مثل خواندن ، نوشتن ، حل پازل ها ، نقاشی ، حل مسائل ریاضی ، لباس پوشیدن ، پیدا کردن جوراب روی زمین و بسیاری از مهارتهای دیگر مهم است. در صورت نا توانایی در انجام این کارها ، ممکن است به عزت نفس کودک آسیب وارد شود و بازی کردن او هم به مخاطره بیافتد .

پایه های سازنده لازم برای رشد ادراک بصری چیست؟

پردازش حسی : دریافت ، تفسیر و پاسخ درست به محرک حسی محیطی و هم چنین مربوط به بدن کودک
توجه دیداری : توانایی تمرکز بر اطلاعات بصری مهم و رد اطلاعات غیر مهم
تمیز دیداری : توانایی تشخیص تفاوتها و شباهتهای اشیا با توجه به اندازه ، رنگ و شکل
حافظه دیداری : توانایی به خاطر آوردن ویژگی های بصری یک شکل یا شی ء
روابط فضایی بصری : درک روابط اشیا در محیط
حافظه توالی دیداری : توانایی به خاطر آوردن توالی اشیا با ترتیب درست
شکل و زمینه دیداری : توانایی قرار دادن چیزها در یک موقعیت شلوغ
ثبات شکل دیداری : توانایی تشخیص اینکه شکل ها مشابه هم هستند حتی اگر کوچک یا بزرگ ساخته شده و یا وارونه قرار گرفته باشند .
اکمال دیداری : توانایی تشخیص یک شکل وقتی قسمتی از ان حذف شده باشد

چطور می توانم بگویم کودک مشکلاتی در ادراک بصری دارد ؟

اگر کودک مشکلاتی در ادراک بصری داشته باشد ممکن است مشکلات زیر را هم داشته باشد :

تکمیل پازلها یا نقاط
برنامه ریزی کارها با توجه به اشیای پیرامونش
در رابطه با مفاهیمی مثل درون ، بیرون ، زیر ، رو ، بالا ، پایین و جلو مشکل دارد.
تفکیک قائل شدن میان b,d,p,q
بر عکس نوشتن اعداد یا کلمات
حین خواندن و نوشتن ، جای صفحه را گم می کند
برای به خاطر آوردن راست و چپ
فراموش کردن جای صفحه ایی که مطالعه میکرده است .
توالی و ترتیب اعداد برای مسائل ریاضی
به خاطر آوردن ترتیب حروف الفبا
کپی کردن از دیگران ( مثل تخته ، کتاب یا کاغذ )
لباس پوشیدن ( هماهنگی میان جوراب و کفش )
تفکیک قائل شدن میان اندازه حروف و اشیا
به خاطر آوردن کلمات دیداری
کامل کردن جزئی تصاویر
توجه کردن زیاد به کلمه روی صفحه به خاطر ناتوانی در جای دادن کلمات دیگر کنار آن
حواس پرتی حین دیدن صفحه اعلانات رنگی یا راه رفتن در اتاق تا حواسش به کارش جمع شود
دسته بندی و مرتب کردن وسایل شخصی ( که ممکن است در کار به عنوان بی دقتی و نامنظم بودن به نظر آید )
فعالیت مربوط به تصاویر مخفی شده یا پیدا کردن چیز خاصی روی میز درهم ریخته

چه مشکلات دیگری ممکن است اتفاق بیافتد اگر کودک مشکلاتی در ادراک بصری داشته باشد ؟

زمانیکه کودک مشکلاتی در ادراک بصری دارد ، ممکن است این مشکلات هم جلب توجه کند :

کار آموزشی : مهارت و سهولت برای انجام فعالیت آموزشی
توجه و تمرکز : تلاش مداوم ، انجام کار بدون حواس پرتی و توانایی انجام کار در زمان مناسب
خود تعدیلی : توانایی دریافت و کنترل احساسات خود و دیگران و توجه و فعالیت مناسب با توجه به موقعیت به صورتی که از لحاظ اجتماعی قابل قبول باشد.
رفتاری : ممکن است از شرکت در فعالیتهایی که به ادراک بصری نیاز دارد ، دوری کنند.
اجتناب : ممکن است ترجیح دهند با کمک و راهنمایی دیگران مثلا پدر کاری را انجام دهند ( از او بخواهند نقاشی بکشد یا راکت درست کند )
سازمان دهی : ممکن است مشکلاتی در پیدا کردن و مرتب کردن وسایلشان داشته باشند

برای بهبود مهارتهای ادراک بصری چه کاری می توان انجام داد ؟

نشانه های تصویری : برای مثال استفاده از نقطه ها یا برچسب های رنگی کنار صفحه ، جایی که باید خواندن یا نوشتن از آنجا آغاز شود و یا علامت گذاشتن داخل کفش تا بفهمد کدام پایش را در کفش کند .
فلش های جهت دار : به مشخص کردن جهت یا محل شروع ( مثلا برای ساخت کلمه ) کمک می کند.
کاغذ شطرنجی : به فاصله بندی و اندازه بندی کلمه کمک می کند .
خط برجسته : کودک تشویق میشود روی ترتیب خط درست بنویسد .
کپی های کاغذی : کپی های کاغذی برای کودک آماده کنید تا بتواند روی میزش قرار دهد و به آن نگاه کند به جای به تخته نگاه کند .
نوار الفبا : روی میز کودک قرار دهید تا برای ساخت درست کلمه به آنها نگاه کند
برداشتن چیزهای اضافی : کودک را تشویق کنید تا میزش را از چیزهای اضافی و به درد نخور پاک کند
قرار دادن صندلی دور از چیزهایی که سبب حواس پرتی میشود : صندلی کودک را جلوتر بگذارید تا از حواس پرتی کودک جلوگیری شود
حذف عوامل حواس پرتی دیداری : چیزهایی که از لحاظ دیداری روی دیوار کلاس سبب حواس پرتی میشوند ، مخصوصا نزدیک صندلی کودک را بردارید .
کاربرگ ها را تمیز و ساده نگه دارید : از تزئینات غیر ضروری ( برای مثال محل انجام تکلیف ، وحاشیه های زیبا را از کار برگ بردارید ) استفاده نکنید.
مشخص کردن خطوط حاشیه : از ماژیک قرمز برای نشان دادن حاشیه ها برای فعالیتهایی مثل رنگ کردن ، و یا چیدن استفاده کنید
فعالیتهای بصری را به مراحل کوتاه تر و کوچکتر تقسیم کنید : وقتی روی پازلها کار می کنید ، هر بار یک قظعه نشان دهید و قطعاتی که مورد نیاز نیستند را نشان ندهید

چه فعالیتهایی می تواند به بهتر شدن ادراک بصری کمک کند ؟

بازی تصاویر مخفی در کتابها مثل ” والی کجاست ” .
نقاشی کردن تصویر : کامل کردن تصاویر تمرین شود.
کاربرگ های نقطه به نقطه یا پازلها
بررسی کار : از کودک بخواهید اشتباهات نوشته شده را مشخص کند
بازیهای حافظه : از بازیهای حافظه استفاده کنید .
فعالیتهای حسی : از چیزهای تاشویی مثل لوله پاک کن برای درست کردن حروف و شکلها استفاده کنید ( زیرا درک شکل آن میتواند به تصویرسازی آن شکل کمک کند ) . سپس کلمات را روی کارتهایی بچسبانید و از کودک بخواهد آنرا لمس کند و شکل کلمه را احساس کند .
فعالیتهای نوع ساختنی : مثل داپلو ، لگو و بلوکهای ساختنی دیگر
فلش کارتها ، در حالیکه حروف صحیح یک سمت و حروف غلط سمت دیگر قرار بگیرند سپس از کودک بخواهید آنها را درست بکشد بعد کارت را برگردانید تا ببیند آیا درست نوشته است ( نوشتن روی ماسه یا استفاده از انگشتان برای نوشتن میتواند برایش جالب باشد )
پازلهای جستجوی کلمه که باید آنها به دنبال دسته ایی از کلمات باشند.
کپی طرحهای سه بعدی
تشخیص اشیا با لمس کردن : حروف پلاستیکی را درون کیفی بگذارید و از کودک بخواهید حروف “feel” را نشان دهد .

چرا باید به دنبال درمان باشم اگر کودکم مشکلاتی در ادراک بصری دارد ؟

مداخله درمانی برای کمک به کودکی که مشکلات ادراک بصری دارد حائز اهمیت است و به این ترتیب میباشد :

بهبود توانایی و مداومت بر انجام تکالیف دیداری
مطمئن شوید کودک میتواند وظایف آکادمیکی اش را انجام دهد
در انجام وظایف خود مراقبتی مثل قرار دادن درست پا در کفش
هرگز در صورتیکه کودک مشکلاتی در فعالیتهای دیداری ( مثل نوشتن ، چیدن و نقاشی کردن ) دارد او را مایوس نکنید
اجازه ندهید والدین ، معلمان و کودکان مایوس شوند وقتی کودک برای انجام تکالیفش با مشکل روبروست .
به کودک اطمینان دهید از همکلاسی هایش در پیشرفت مهارتهایی مثل نوشتن ، تلفظ کردن و ریاضیات عقب نخواهد افتاد.

اگر درمان نشده رها شود ، سبب چه مشکلات دیگری خواهد شد ؟

زمانیکه کودکان مشکلاتی در ادراک بصری دارند ممکن است مشکلاتی به ترتیب زیر هم داشته باشند :

اضطراب و استرس در موقعیتهای مختلف که سبب ایجاد مشکلاتی در دستیابی به پتانسیل آموزشی خواهد شد.
مشکلاتی در پر کردن صفحات شلوغ یا انجام دستورات تصویری
در پیدا کردن برنامه ی تحصیلی مشکل دارد زیرا نمی تواند به اطلاعات تصویری به درستی توجه کند.
در لباس پوشیدن و مدیریت وظایف خود مراقبتی به طور مستقل مشکل دارد.
به دلیل اینکه در نادیده گرفتن اطلاعات دیداری غیر مهم مشکل دارد نمی تواند امتحانات را به خوبی انجام دهد.
وقتی توانایی های کودک با همسالانش مقایسه شود عزت نفس کودک پایین می آید.
مهارتهای ضعیف دست نویسی

چه نوع درمانی برای مشکلات ادراک بصری پیشنهاد می شود ؟

اگر کودک مشکلاتی در ادراک بصری دارد مشاوره با کاردرمانگر توصیه می شود .
اگر در چند حوزه موارد نگران کننده ایی فراتر از ادراک بصری وجود دارد مشاوره با کار درمانگر و گفتار درمانگر برای مشخص کردن حوزه های کارکردی نگران کننده وجود دارد .

با تشکر از: تورج عنبرا کارشناس کاردرمانی