ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی)

ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) چیست؟

ارتباط اجتماعی یا کاربرد شناسی، اشاره به روشی دارد که از طریق آن، کودکان از زبان خود در موقعیت های اجتماعی استفاده می¬کنند.
ارتباط اجتماعی سه مولفه دارد؛ از جمله:

• توانایی استفاده از زبان برای اهداف مختلف (به عنوان مثال، سلام و خداحافظی، آگاه کردن مردم از خبرهای گوناگون، نیازها، فرمان دادن، تقاضا)
• توانایی تطبیق دادن نحوه صحبت برای برآوردن نیازهای شنونده یا موقعیت (به عنوان مثال، صحبت کردن به گونه ای متفاوت با یک کودک در مقایسه با یک فرد بزرگسال؛ صحبت با صدای بلندتر، زمانی که صداهای زیادی وجود دارد؛ آگاهی از دانش شنونده و دادن اطلاعات بیشتر یا کمتر به او در صورت لزوم).
• پیروی از اصول ناگفته مکالمه و داستان گویی (به عنوان مثال، رعایت نوبت در مکالمه، نگاه به گوینده، ایستادن در یک فاصله¬ی مناسب از گوینده، استفاده از بیان چهره ای و ژست). اصول مکالمه اغلب در بین فرهنگ ها و درون خانواده¬های مختلف، متفاوت است. بنابراین برای یک فرد مهم است که به سرعت اصول فردی که با او در حال مکالمه است را درک کند.
• کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم (ASD، از جمله سندرم آسپرگر) و اختلال رشدی فراگیر، مشکلاتی با ارتباط اجتماعی (مهارت های کاربرد شناسی) دارند.

چرا ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) دارای اهمیت است؟

ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) برای ایجاد روابط اجتماعی با سایر افراد دارای اهمیت است. این نوع ارتباط همچنین از نظر آکادمیک نیز اهمیت دارد؛ زیرا بسیاری از برنامه های آموزشی فعالیت محور، روی کار در گروه ها و ایجاد ارتباط بین همسالان تکیه دارند.

پایه های سازنده ضروری برای توسعه ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) کدامند؟

• زبان ادراکی: درک زبان
• زبان بیانی: استفاده از زبان از طریق سخن گفتن، اشاره کردن یا اشکال جایگزین برقراری ارتباط برای بیان خواسته ها، نیازها، افکار و ایده ها
• مهارت های پیش زبانی: روشی که از طریق آن، ما بدون استفاده از کلمات ارتباط برقرار می کنیم و شامل مواردی مانند ژست، بیان چهره ای، تقلید (ادا درآوردن) و تماس چشمی می شود.
• کارکرد اجرایی: مهارت استدلال کردن و فکر کردن در سطوح بالا
• خودتنظیمی: توانایی کسب، حفظ کردن و تغییر احساسات، رفتار، توجه و سطح فعالیت خود برای یک کار یا موقعیت به شیوه قابل قبول جامعه.

مراحل توسعه ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) بر این اساس است:

مهارت های ارتباط اجتماعی

۱۸-۰ ماهگی

• اشیاء را برای یک فرد بزرگسال می آورد و به آنها نشان می دهد.
• تلاش می کند تا با استفاده از صدا، ژست، گرفتن آنها با دست، جلب توجه کند.
• برای گفتن سلام یا خداحافظ، دست تکان می دهد یا کلمه “خداحافظ” را می گوید.
• با استفاده از ژست، صدا یا کلمات، چیزی را درخواست می کند. (به عنوان مثال، درخواست بیسکویت از داخل قفسه)
• توسط تکان دادن سر، صدا درآوردن یا پرت کردن یک شی، اعتراض می کند.
• توسط جلب توجه بزرگسالان، اشاره، صدا در آوردن یا گفتن یک کلمه، در مورد یک شی یا فعالیت اظهارنظر می کند (به عنوان مثال، اشاره به سگ و گفتن “هاپ هاپ” با هدف نشان دادن سگ به فرد بزرگسال).
• زمانی که فردی صحبت می¬کند، به گوینده نگاه می کند یا با بیان چهره ای، صدا درآوردن یا ادای کلمات، واکنش نشان می دهد.

۱۸ ماهگی تا دو سالگی

• از کلمات یا عبارات کوتاه برای عملکردهای زبانی مختلف (به عنوان مثال، سلام و خداحافظی: “سلام”، “بای بای”؛ اعتراض: “نه”، “منه (مال منه)”؛ ساخت یک عبارت: “توپ آبی”؛ دستور دادن؛ گفتن “توپ” و اشاره به شما برای گرفتن توپ) استفاده می کند.
• از عباراتی مانند آن چیست؟ برای جلب توجه استفاده می کند.
• اشیاء را در مقابل افراد دیگر نام می برد.
• در کارهای نوبتی به صورت شفاهی مشارکت می کند.

۲ تا ۳.۵ سالگی

• می تواند نقش فرد دیگری را در بازی ایفا کند.
• در تعامل یا سایرین، در یک تعداد بیشتری از کارهای نوبتی شرکت می کند.
• شروع به تشخیص نیازهای افراد دیگر می کند و با کودکان در مقایسه با بزرگسالان، به نحو متفاوتی صحبت می کند.
• پیام ارتباطی طرف مقابل خودش را توسط گفتن چیزهایی مانند “آره”، “خب”، “ام” تصدیق می کند.
• برای بیان تخیلات خود و قبولاندن آن به دیگران از زبان استفاده می کند.
• برای انجام کارها اجازه می گیرد (به عنوان مثال، “مادر، می توانم بیرون بروم؟”).
• شروع به اصلاح دیگران می کند.
• قادر به مشارکت در بیان یک داستان ساده است و در مورد چیزهایی که ممکن است در یک داستان رخ دهند، حدس می زند (استنتاج).

۴ تا ۵ سالگی

• می تواند از اصطلاحات به درستی استفاده کند، مانند “این”، “آن”، “اینجا”، “آنجا”
• با نظم بیشتری از زبان، برای بحث در مورد احساسات و عواطف استفاده می کند.
• از درخواست های غیرمستقیم استفاده می کند (به عنوان مثال، “من گرسنه هستم” برای درخواست غذا)
• داستان های پیچیده تر را می گوید و کودک می تواند یک توالی از وقایع را توصیف کند (به عنوان مثال، “مرد روی اسب است و می خواهد از روی مانع بپرد و سپس او می خواهد به خانه برود”).

۵ تا ۶ سالگی

• توانایی او برای بیان داستان ها پیشرفت می کند و کودک حالا قادر است که داستانی را با یک شخصیت محوری و یک ترتیب منطقی از وقایع بیان کند؛ اما همچنان ممکن است مشکلاتی در مورد پایان داستان داشته باشد (به عنوان مثال، “روزی روزگاری یک پسر کوچک به نام علی بود که یک خواهر و یک برادر داشت و دوست داشت که به ماهیگیری برود. یک روز …”).
• تهدید می کند و ممکن است توهین کند.
• ممکن است از دیگران تعریف کند (“شما آن را به خوبی انجام دادید”).
• شروع به قول دادن می کند (به عنوان مثال، “من قول می دهم که آن را فردا انجام دهم”).

اگر کودک من مشکلاتی با ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) داشته باشد؛ چه علائمی ممکن است داشته باشد؟

اگر کودک مشکلاتی با ارتباط اجتماعی داشته باشد، ممکن است:

• با تمرکز کردن روی یک موضوع (عنوان) یا مکالمه مشکل داشته باشد.
• برای جلب توجه بزرگسالان تلاش نکند؛ چون آنها نمی دانند که تا چه حد ممکن است آن را نادرست انجام دهند.
• تمایل دارند که به گوینده خیلی نزدیک بایستند و از حریم شخصی آگاه نیستند.
• داستان ها را به روش سازمان نیافته بیان می کند. مشکل نگاه کردن به گوینده دارد یا ممکن است خیلی مشتاقانه به گوینده نگاه کند.
• روی محاوره تسلط ندارد و گوش نمی دهد.
• زمانی که چیزی را درک نمی کند؛ درخواست توضیح بیشتر نمی کند.
• قادر به تفسیر تن صدا افراد دیگر نیست (به عنوان مثال، صدای عصبی را در مقابل صدای شاد تشخیص نمی دهد).
• کوتاه صحبت می کند (به عنوان مثال، فقط فرمان می دهد یا عبارت می سازد؛ اما سلام و خداحافظ نمی گوید یا سوال نمی پرسد).
• در درک نقطه نظر فرد دیگر مشکل دارد.
• در پیدا کردن دوست مشکل دارد.

برای کودکانی که مشکلات ارتباط اجتماعی یا کاربرد شناسی در تعدادی از موقعیت ها دارند، این موارد غیر عادی نیست. با این حال، اگر این موارد مکررا رخ دهند یا برای سن آنها نامناسب به نظر برسند، ممکن است دلیلی برای نگرانی باشد.

زمانی که کودک، در ارتباط اجتماعی مشکلاتی دارد؛ چه مشکلات دیگری ممکن است رخ دهد؟

زمانی که کودک، در ارتباط اجتماعی مشکلاتی دارد؛ ممکن است مشکلاتی با موارد زیر نیز داشته باشد:

• رفتار: عملکرد کودک در رابطه با محیط خودش (به عنوان مثال، کودک ممکن است رفتارهایی مانند عدم مشارکت در وقایع اجتماعی همچون جشن تولد یا رفتارهای نامناسبی مانند کشیدن موی دوست یا فریاد زدن سر کسی برای جلب توجه او نشان دهد).
• پردازش حسی: ثبت، تفسیر و پاسخ دقیق به تحریک حسی در محیط و بدن فرد.
• انجام کار آکادمیک: (به عنوان مثال، کودک ممکن است دستورالعمل های نوشته شده یا شفاهی برای وظایف را بد تفسیر کند و یا با نوشتن و نوشتن تخیلی سرپیچی کند).
• برنامه ریزی و نظم و ترتیب دادن به کارها: کار یا فعالیت چند مرحله ای برای رسیدن به یک نتیجه‌ معین.
• حافظه کاری: توانایی حفظ موقت و دستکاری اطلاعات درگیر در درک زبان، استدلال و یادگیری اطلاعات جدید و به روز رسانی این اطلاعات.
• زبان ادراکی: درک زبان
• زبان بیانی: استفاده از زبان از طریق سخن گفتن، اشاره کردن یا اشکال جایگزین برقراری ارتباط برای بیان خواسته ها، نیازها، افکار و ایده ها.
• تولید: وضوح اصوات گفتاری و زبان گفتاری
• روانی: روان بودن یا سلیس بودن صداها، هجاها، کلمات و عبارات در زمان صحبت کردن.
• مهارت های بازی کردن: مشارکت اختیاری در فعالیت های خودانگیزشی که در حالت نرمال با لذت و خوشی مرتبط هستند و در آنجا، فعالیت ها ممکن است، (اما نه لزوما)، هدف محور باشند.

چه کاری می توان برای بهبود ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) انجام داد؟

• کار مشترک با پرسنل پیش دبستانی یا مدرسه: برای تعیین اهداف ارتباطی مشترک و توسعه استراتژی هایی برای کمک به حمایت از کودک در کلاس درس.
• تعیین زمان بازی: تعیین زمان بازی با هم سن و سالان مدرسه، پیش دبستانی، گروه های مراقبت از فرزند و فوق برنامه برای قرار دادن کودک در مسیرهای درست تعامل با همسالان خود.
• گروه های آموزش مهارت های اجتماعی: این ها گروه هایی هستند که با هدف بیان تسلط بر تعامل اجتماعی با دیگران تشکیل می شوند.

چه فعالیت هایی می توانند به بهبود ارتباط اجتماعی (عمل گرایی) کمک کنند؟

• نقش بازی کردن: نقش بازی کردن با یک فرد بزرگسال و سایر کودکان برای شبیه سازی موقعیتهای اجتماعی (به عنوان مثال، رفتن به خرید، رفتن به پارک، ملاقات با پدر بزرگ مادربزرگ ها).
• بازی های نوبتی: مشارکت در بازی های نوبتی مانند بازی های تخته ای برای آموزش به کودک که “شکست خوردن خوب” است.
• بیان چهره ای: به بیان های چهره ای نگاه کنید و در مورد احساسات مرتبط با بیان چهره ای صحبت کنید.
• ادا در آوردن: ادا درآوردن که احساسات مختلف را نشان می دهد.
• توصیف فعالیت ها: با یکدیگر به تصاویر نگاه کنید تا زبان توصیفی را در مورد یک عنوان (موضوع) یا یک شی تقویت کنید به طوری که فرد بزرگسال سعی کند تا کودک را روی عنوان (موضوع) نگه دارد.
• عروسک های خیمه شب بازی: شرکت در نقش بازی کردن یا نمایش عروسکی بعد از تماشای یک موقعیت مدل سازی شده.
• کارتون: از کارتون های مناسب استفاده کنید که نشان دهنده وضعیت¬های اجتماعی باشند و به وضوح در مورد چیزهایی که در حال رخ دادن است، صحبت کنند.
• گروه های آموزش مهارت های اجتماعی: کار با مدرسه برای تعیین گروه های ساختاردهی شده کوچک که در آنجا، مهارت های اجتماعی بتوانند پرورش داده شوند (به عنوان مثال، رعایت نوبت، انتظار، واکنش نشان دادن، تمرکز روی موضوع، سوال پرسیدن).
• داستان های اجتماعی: آن دسته از داستان های اجتماعی را تعریف کنید که توضیح می دهند که در موقعیت های اجتماعی چطور باید رفتار کرد و واکنش نشان داد.
• سلام و احوالپرسی: کودک خود را تشویق کنید تا در تعاملات اجتماعی “سلام” و “خداحافظ” بگوید.

اگر من متوجه مشکلاتی در ارتباط اجتماعی (کاربردشناسی) کودک خود شده باشم، چرا باید دنبال درمان بروم؟

مداخلات درمانی برای کمک به کودکی که در مهارت های اجتماعی مشکل دارد، برای موارد زیر دارای اهمیت است:

• یاد بگیرد که چطور در طی بازی، مکالمه و تعاملات، مشارکت مناسبی با سایرین داشته باشد.
• یاد بگیرد که چطور در مدرسه دوست پیدا کند و در فعالیت های مدرسه مشارکت کند (به عنوان مثال، ورزش کردن، حضور در گروه ها به عنوان ناظر).
• حفظ رابطه دوستی با همسالان.
• یاد بگیرد که چطور پاسخ مناسبی در طی تعامل با افراد آشنا (به عنوان مثال، والدین، خواهر برادرها، آموزگاران، دوستان خانوادگی) و افراد ناآشنا (به عنوان مثال، بزرگسالان و کودکانی که در طی گردش یا تفریح در مکان هایی مانند پارک یا استخر شنا نیاز به تعامل با آنها دارد) داشته باشد.
• افزایش آگاهی و درک هنجارهای اجتماعی و تسلط آنها روی مهارت¬های اجتماعی خاص (به عنوان مثال، رعایت نوبت، استفاده از تماس چشمی، استدلال شفاهی، درک زبان تلویحی).
• برخی از کودکانی که در مهارت های اجتماعی مشکلاتی دارند، در مورد چگونگی تعامل و ایجاد ارتباط با سایرین به آموزش نیاز دارند؛ چون این مهارت ها به صورت طبیعی در نهاد آنها وجود ندارند.

اگر مشکلات موجود در ارتباط اجتماعی (کاربرد شناسی) درمان نشده باقی بمانند؛ ممکن است منجر به ایجاد چه مشکلاتی شوند؟

زمانی که کودک در ارتباط اجتماعی مشکلاتی دارد، ممکن است مشکلاتی با موارد زیر نیز داشته باشد:

• پیدا کردن دوستان جدید
• حفظ رابطه دوستی با همسالان
• مشارکت مناسب با افراد ناآشنا (به عنوان مثال صاحبان فروشگاه) و با متخصصینی که نیاز با ملاقات با آنها دارند (به عنوان مثال، پزشک یا دندانپزشک).
• ممکن است از نظر دیگران، گستاخ شناخته شوند.
• تعامل با همکاران در محیط کار

چه نوع درمانی برای مشکلات ارتباط اجتماعی (کاربردشناسی) توصیه می شود؟

• چنانچه کودک شما مشکلاتی با ارتباط اجتماعی دارد؛ توصیه می شود که آنها با یک گفتار درمانگر مشاوره کنند.
• چنانچه نگرانی های دیگری دارید (به غیر از مهارت های اجتماعی)، مشاوره با گفتار درمان و کار درمان برای رفع این نگرانی ها ممکن است توصیه شود.

با تشکر از: سارا سلحشوری – آسیب شناس گفتار و زبان