مهارت های ( پیش نوشتاری ) آمادگی برای نوشتن

مهارتهای( پیش نوشتاری ) آمادگی برای نوشتن چیست ؟

مهارتهای پیش نوشتاری ، مهارتهای پایه ایی هستند و قبل از اینکه کودک بتواند بنویسد باید پیشرفت کنند . این مهارتها به توانایی کودک برای نگه داشتن و استفاده از مداد ، توانایی نقاشی کردن ، نوشتن ، رونویسی و رنگ آمیزی کردن مربوط میشود. مولفه اصلی مهارتهای پیش نوشتاری ، شکلهای پیش نوشتاری هستند .

کشیدن خطوط درهم برهم و ، در نهایت حروف ، اعداد و نقاشی ابتدایی از توانایی کودک در این دوره محسوب میشوند. در سطح سنی مشخصی و به مرور کودک ، مهارتی درکشیدن این خطوط درهم |, —, O, +,مربع ، x و Δ به دست می آورد.

چرا مهارتهای پیش نوشتاری مهم هستند ؟

مهارتهای پیش نوشتاری برای ارتقای توانایی کودک برای نگه داشتن و حرکت دادن روان و موثر و در نهایت خوانا نوشتن بسیار مهم هستند . وقتی این مهارتها به خوبی پیشرفت نکنند ، با توجه به اینکه کودک نمی تواند خوانا بنویسد یا به علت خستگی ، احساس دلسردی و مقاومت در کودک ایجاد میشود در نتیجه عزت نفس کودک پایین می آید و عملکرد آموزشی ضعیفی نشان میدهد .

پایه های سازنده لازم برای پیشرفت مهارت پیش نوشتاری چیست ؟

• قدرت دست و انگشتان : توانایی نیرو وارد کردن و مقاومت با استفاده از دستها و انگشتان که نیروی عضلانی لازم برای حرکت کنترل شده مداد را فراهم می کند .
• عبور از خط وسط : توانایی عبور دادن دست از یک خط فرضی که از نوک بینی تا لگن میگذرد و بدن را به دو قسمت راست و چپ تقسیم می کند .
• گرفتن مداد : خوب گرفتن مداد متناسب با سن کودک تا حرکت مناسبی برای نوشتن ایجاد شود .
• هماهنگی چشم و دست : توانایی پردازش اطلاعات دریافتی از چشم برای کنترل و هدایت دستها برای انجام کارهایی مثل نوشتن .
• هماهنگی دو طرفه : استفاده از دو دست با هم در حالیکه با دست مسلط باید مداد را بگیرد و آنها حرکت دهد و دست دیگر هم به گرفتن کاغذ کمک می کند .
• قدرت نیم تنه بالا : قدرت و ثباتی که توسط شانه به دست می آید تا حرکت کنترل شده دست برای کنترل خوب مداد محقق شود .
• مهارت کار با اشیا : توانایی استفاده ماهرانه از ابزار ( از جمله نگه داشتن و حرکت دادن مدادها و قیچی ) و استفاده کنترل شده از ابزاری که هر روز از آنها استفاده میشود ( مثل مسواک ، شانه ، کارد و چنگال )
• ادراک بینایی : توانایی مغز برای تفسیر و معنی دار کردن تصاویری که با کمک چشم مشاهده میشوند مثل حروف و اعداد
• تسلط دست : استفاده هماهنگ و سازگار از یک دست برای انجام تکالیف در حالیکه امکان پیشرفت مهارتهای اصلاحی ایجاد شود .
• تقسیم دست : استفاده از انگشت شست ، میانه و اشاره برای دستکاری در حالیکه از انگشت چهارم و کوچک فقط به عنوان ثبات دهنده انگشتان دیگر استفاده شود اما در انجام کار ، به کار نرود .

چطور میتوانم بگویم کودکم مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارد ؟

اگر کودک مشکلاتی در مهارت های پیش نوشتاری داشته باشد ، ممکن است مشکلات زیر هم مشهود باشد :

• دردست گرفتن مداد
• در کنترل مداد برای رنگ آمیزی ، نقاشی یا نوشتن مشکل دارد.
• برای کار با اشیا از تمام دستش استفاده می کند به جای اینکه فقط از انگشتان استفاده کند .
• تحمل پایینی برای فعالیتهای بر پایه مداد دارد .
• دست نویسی کند و در هم ریخته ایی دارد.
• فشار نا مناسبی روی کاغذ برای نوشتن وارد می کند ( فشار زیاد که گاهی سبب شکستن مداد میشود و یا سست و ضعیف گرفتن مداد)
• ثبات ضعیف نیم تنه بالا
• در هماهنگی دو دست با هم برای انجام کارهایی که به دو دست نیاز است ، ضعیف هستند.
• هماهنگی دست و چشم ضعیفی دارد.
• از لحاظ شفاهی مهارت خوبی دارد اما در نشان دادن روی کاغذ مشکل دارد ( مثل نوشتن ، نقاشی و رنگ آمیزی )

انتظارات مناسب با سن پیش نوشتاری را کسب نمی کند که به شکل زیر خلاصه می شود :

یک تا دو سالگی

• بد خط نویسی به صورت اتفاقی
• کشیدن خطوط در جهت عمودی ، افقی ، دایره ایی
• تقلید در جهت افقی ، دایره ایی یا افقی

دو تا سه سالگی

• تقلید خط افقی
• تقلید خط عمود
• تقلید دایره

سه تا چهار سالگی

• کپی کردن از خط افقی
• کپی کردن از خط عمودی
• کپی کردن دایره
• کپی کردن +
• کپی کردن /
• کپی کردن از مربع

۴ تا ۵ سالگی

• کپی کردن +
• دنبال کردن روی خط
• کپی کردن شکل مربع
• کپی کردن برای نوشتن/
• تقلید کردن برای نوشتن x
• نقاشی کردن و ترسیم مربع
• گرفتن مداد در جهت نوشتن

پنج تا شش سالگی

• کپی کردن x
• کپی کردن مربع
• تمیز دادن خط بزرگ و کوچک و منحنی

چه مشکلات دیگری میتواند رخ دهد وقتی کودک مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارد ؟

وقتی کودک مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارد ممکن است این مشکلات را هم داشته باشد :

• رفتاری : ممکن است از شرکت کردن در فعالیتهایی که از مداد استفاده میشود مثل وظایفی که از مهارتهای حرکتی ظریف در آنها استفاده میشود امتناع کند
• عزت نفس : وقتی با همسالان مقایسه شود.
• عملکرد آموزشی : در انجام این تکالیف مشکل دارند و هم چنین در کسب این مهارتها ( مثل یادگرفتن نامها ، یا نقاشی تصویر فردی ) کندتر عمل می کنند.
• خود مراقبتی : توانایی مهارت پیدا کردن در فعالیتهای روز مره ( مثل لباس پوشیدن ، غذا خوردن ، مسواک زدن و شانه زدن )بدون کمک دیگران
• اجتناب : ترجیح میدهد تحت نظارت بزرگترها فعالیتهای حرکتی ظریف را انجام دهد در عوض اینکه خودش این فعالیتها را انجام دهند ( برای مثال ” پدر لطفا برایم خانه بکش یا راکت درست کن ) در حالیکه خودش از انجام آنها امتناع می کنند )

برای بهبود مهارتهای ( پیش نوشتاری ) آمادگی برای نوشتن چه کاری میتوان انجام داد ؟

• برتری طرفی دست : تعیین و تقویت دست غالب و استفاده از آن در انجام تکالیف به دقت
• تجربه کردن : او را به شرکت در فعالیتهایی تشویق کنید که دست گرفتن مداد و کار با اشیای کوچک و نقاشی کردن ، باز کردن ظروف ، بستن و درست کردن پازلها و فعالیتهای دیگر در آن لحاظ شده است .
• بازی پوکمن و بازی های اشاره ایی : بازی هایی که فقط از یک یا دو انگشت در ان استفاده می شود ، مثل بازی پوکینگ
• تشویق و تحسین کردن کودک هنگامیکه کودک فعالیت های حرکتی ظریف انجام می دهد و یا حتی پافشاری برای انجام کاری را دارد.
• تقویت دست و انگشت ( مثل مچاله کردن ، استفاده از گیره ها ، خمیر بازی و میخ )
• انجام بازی های حسی ( مثل بازی رایس و نقاشی با انگشت ) که به رشد شناخت لامسه ایی کمک شود.
• هماهنگی دست و چشم : انجام فعالیتهایی که به هماهنگی چشم و دست در آنها نیاز است ( مثل پرتاب گردن و گرفتن و کش آوردن خط میانه ( مثل کش آوردن بدن برای برداشتن چیزها )
• ثبات نیم تنه بالا : کودک را به فعالیتهایی تشویق کنید تا قدرت نیم تنه بالا تقویت شود ( مثل بالارفتن از نردبان و راه رفتن با چرخ دستی )

چه فعالیتهایی میتواند به بهتر شدن مهارتهای پیش نوشتاری کمک کند ؟

• بستن و بافتن بندهایی در اندازه های مختلف
• کار خمیربازی که خمیرها با دست یا غلطکی گرد می شوند ، مخفی کردن چیزهایی مثل سکه در خمیربازی و یا در ساخت ابداعی
• استفاده از انبرکها یا گیره هایی برای برداشتن چیزهای مختلف
• نقاشی کردن یا نوشتن روی سطوح عمودی
• فعالیت های روزمره که به قدرت انگشت در آنها نیاز است مثل باز کردن ظروف و شیشه ها
• شکلهای پیش نوشتاری : تمرین نقاشی و شکلهای پیش نوشتاری ( مثل ۱ -۰ ،+x، Δ)
• بازی های انگشتی که در آن حرکتهای خاص انگشت مثل اینسی وینسی تقویت شود.
• کار دستی : درست کردن چیزهایی با جعبه های قدیمی ، کارتن های تخم مرغ ، پارچه ، کاغذ و نوار
• ساخت : ساختن لوگو، داپلو ، لگو و موبیلو

چرا باید به دنبال درمان باشم اگر متوجه شوم کودکم مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارد ؟

مداخلات درمانی مهم برای کمک به کودکانی که مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارند به ترتیب زیر می باشد :

• بهبود توانایی ها ، پافشاری و انجام وظایف حرکتی ظریف برای کار انجام کارهای آموزشی
• آمادگی بیشتر برای ورود به مدرسه با ایجاد آرامش احساسی و سهولت در روند گذار از این مرحله
• کمک به کودک برای پیشرفت مهارتهای خود مراقبتی مثل بستن دکمه ها و زیپ ها
• در صورتیکه کودک مشکلاتی در فعالیتهایی مثل رنگ آمیزی و نقاشی دارد ، مانع دلسرد شدن آن شوید.
• از مایوس شدن والدین ، معلمان و کودک جلوگیری شود زمانیکه کودک برای شرکت در فعالیتهای آموزشی مشکل دارد.
• با باور کردن کودک و پیشرفت مهارتهای در دست گرفتن مداد و انجام تکالیف آموزشی حس مثبت خوب بودن را به آن منتقل کنید
• به کودک اطمینان دهید در پیشرفت مهارت پیش نوشتاری از همکلاسانش عقب نخواهد افتاد .

اگر درمان نشده باقی بماند

ممکن است مشکلاتی در این موارد داشته باشد :

• کسب معیار آموزشی قابل قبول به دلیل مهارتهای ضعیف مداد در دست گرفتن و سریع خسته شدن
• در کسب مهارت در ساخت کلمه و عدد مشکل دارد .
• در یادگیری نام خود و نقاشی متناسب با سن اش ( سن پیش دبستانی ) مشکل دارد .
• به دلیل مشکلاتی که برای ماندن در کلاس دارد فشار و اضطراب مضاعفی دارد.
• پایین آمدن عزت نفس کودک وقتی با همسالانش مقایسه شود.
• در دستکاری و کار با اشیا برای ساخت مشکل دارد( پازل و لگو )

چه نوع درمانی برای مشکلات پیش نوشتاری توصیه میشود ؟

• اگر کودکتان مشکلاتی در مهارتهای پیش نوشتاری دارد ، مشاوره با کار درمانگر توصیه می شود .

با تشکر از: تورج عنبرا کارشناس کاردرمانی