کارکردهای اجرایی

کارکردهای اجرایی چیست؟

کارکردهای اجرایی ، بخشی از عملکرد مغز است که در فعالیت های هدف محور نقش دارد. کارکردهای اجرایی، بخشی از عملکرد مغز هستند که افراد را قادر می سازند تا تصمیم بگیرند و به طیفی از حوزه ها توجه مستقیمی داشته باشند تا در یک هدف جامع تر موفق شوند.

در واقع کارکرد اجرایی شبیه مدیر اجرایی یک شرکت است که برنامه ریزی می‌کند که منابع شرکت چطور مورد استفاده قرار گیرند، در مورد اولویت ها، اهداف دراز مدت و اینکه زمانی که اطلاعات گیج کننده ­ای وجود دارد باید چه کاری انجام شود، تصمیم گیری می کند.

کارکرد اجرایی فرآیند درک این مفهوم است که همه ی فعالیتها موجب ایجاد یک پاسخ می شوند یا اینکه پیامدی دارند.

برای بیشتر افراد، کارکرد اجرایی بدون آگاهی رخ می دهد و همانطور که به بلوغ میرسیم، بهبود پیدا می کند. با این حال، در برخی موارد، کودکان به منظور توسعه ی استراتژی های مناسب برای غلبه بر عدم کارکرد ذاتی خودشان، نیاز به هدایت دارند.

نواقص موجود در کارکرد اجرایی، به خودی خود یک تشخیص نیست؛ اما آنها دلالت بر تشخیص های دیگری دارند که ممکن است پیگیری آنها مشکل تر باشد.

چرا کارکردهای اجرایی اهمیت دارند؟

مهارت های درگیر در کارکردهای اجرایی، به ما اجازه می دهند تا موارد زیر را انجام دهیم:

• آغاز: شروع یک کار (وظیفه) یا فعالیت

در صورت اشکال: ممکن است برای آغاز انجام تکالیف یا وظایف مستقل، مشکل داشته باشد.

• مهار: عدم فعالیت بر اساس یک محرک یا عدم متوقف کردن فعالیت نامناسب خود در زمان مناسب.

در صورت اشکال: ممکن است برای متوقف کردن رفتار منفی مشکل داشته باشد یا بدون فکر عمل کند.

• تغییر: توانایی حرکت از یک وضعیت، فعالیت یا از یک جنبه ی مشکل به جنبه ی دیگر، بنابر شرایط

در صورت اشکال: می تواند روی یک موضوع گیر کند یا تمایل داشته باشد که روی ایده ها یا اقداماتی مداومت داشته باشد.

• برنامه: پیش بینی وقایع آینده، تعیین اهداف و توسعه ی گام های مناسب رو به جلو برای انجام فعالیت.

در صورت اشکال: ممکن است کاری را در عرض یک دقیقه آغاز کند و در مورد مشکلات احتمالی آن در آینده فکر نکند.

• سازماندهی کردن: ایجاد یا حفظ نظم در یک فعالیت یا مکان، انجام یک وظیفه به روش سیستماتیک.

در صورت اشکال: اغلب، یک روش پراکنده یا سازمان نیافته برای حل یک مشکل دارد؛ به آسانی در انجام وظایف یا کارهای بزرگ دستپاچه می شود و مطمئن نیست که از کجا باید شروع کند.

• نظارت روی خود: کنترل روی فعالیتهای خود در طی یا کمی بعد از پایان وظیفه یا فعالیت، به منظور تضمین دستیابی به هدف.

در صورت اشکال: بعید است که اشتباهات کاری که انجام داده است را بررسی کند؛ از رفتار خود و تاثیر آن روی سایرین آگاه نیست.

• حافظه کاری: نگه داشتن اطلاعات در ذهن، با هدف تکمیل یک وظیفه خاص و مرتبط.

در صورت اشکال: مشکل در به یاد آوردن کارها، حتی برای چند دقیقه؛ وقتی که برای انجام کاری فرستاده می­شوید، فراموش می­کنید که به دنبال چه چیزی فرستاده شده بودید.

• کنترل عاطفی: کنترل / تنظیم پاسخ عاطفی فرد، مناسب با موقعیت یا عامل تنش زا.

در صورت اشکال: به آسانی مضطرب می شود، عصبی می شود؛ وقایع کوچک، یک پاسخ عاطفی بزرگ را کلید می زنند.

بلوک های سازنده ضروری برای توسعه کارکرد اجرایی شامل موارد زیر هستند

کارکردهای اجرایی، در حقیقت مهارت­ زمینه ای برای بسیاری از حوزه های دیگر پیشرفت است و از این رو هیچ بلوک سازنده دیگری که با آن مرتبط باشد، وجود ندارد. با این حال، مفاهیم کلیدی مهمی وجود دارند که به توسعه مهارتهای کارکرد اجرایی کمک می کنند و همه والدین و مراقبین باید از آنها آگاه باشند.

چطور می توانید بگویید که کودک من مشکل کارکرد اجرایی دارد؟

اگر کودک مشکل کارکرد اجرایی داشته باشد ممکن است:

• در تعیین اهداف مشکل داشته باشد.
• آگاهی کمی نسبت به فرآیند رخ دادن وقایع داشته باشد.
• در آغاز یک کار مشکل داشته باشد.
• در حال زندگی کند و در مورد آینده یا پیامدها فکر نکند.
• قادر به رجوع به تجربیات گذشته به منظور برنامه ریزی برای آینده نباشد که باعث می شود اقدامات منظم، تغییرات کمی را ایجاد کنند.
• از یک استراتژی مشابه برای حل یک مشکل تکراری استفاده کند؛ حتی اگر ثابت شده باشد که این استراتژی غیر موثر است.
• اغلب، زمانی که اضطراب او افزایش می یابد؛ بدون فکر و سریع عمل می کند.
• ·در سازگاری با تغییرات مشکل دارد.
• به ندرت یک استراتژی را با یک مساله تطبیق می دهد.
• اعتماد به نفس پایینی دارد و در مورد توانایی های خودش مطمئن نیست.
• برای نادیده گرفتن عواطف خود به منظور ارائه ی رفتار مناسب مشکل دارد.
• بر بروز ناراحتی خود کنترلی ندارند.
• عدم تحمل شکست
• نادیده گرفتن مراحل انجام یک کار و دستپاچه شدن، زمانی که نتیجه حاصل نمی شود.
• در نظم و ترتیب دادن به کارها یا درک اینکه اهداف کوچکتری در یک وظیفه قرار دارند؛ مشکل دارد.
• برای تغییر دیدگاه های خود مشکل دارد.
• قادر به در نظر گرفتن احساسات دیگران نیست.
• مشکل در برنامه ریزی برای یک کار یا موقعیت بزرگ

زمانی که کودک، در کارکرد اجرایی مشکلاتی دارد؛ چه مشکلات دیگری ممکن است رخ دهند؟

زمانی که کودک، در کارکرد اجرایی مشکلاتی دارد؛ ممکن است مشکلات دیگری نیز داشته باشد از جمله:

• رفتار: فعالیت ­های کودک، معمولا در رابطه با محیط خودش یا اقتضای کار.
• خود تنظیمی: توانایی دستیابی، حفظ و تغییر احساس، رفتار، توجه و سطح فعالیت مناسب فرد برای یک وظیفه یا موقعیت، به روشی که از نظر جامعه قابل پذیرش باشد.
• مهارت های اجتماعی: توسط توانایی مشارکت در تعاملات اجتماعی با سایرین (چه به صورت زبانی و چه به صورت غیر زبانی)، برای مصالحه با سایرین و داشتن توانایی برای شناخت و دنبال کردن هنجارهای اجتماعی تعیین می شود.
• کارایی علمی: اینکه یک دانشجو تا چه حد می تواند وظایف علمی خودش را به آسانی انجام دهد.
• توجه و تمرکز: تلاش مداوم، انجام فعالیت ها بدون حواس پرتی و داشتن توانایی برای تلاش بی وقفه تا زمانی که آن وظیفه انجام شود.

چه کارهایی می­ توان برای بهبود کارکرد اجرایی انجام داد؟

• منطق: زمانی که کودک، مهارت های جدیدی را یاد می گیرد، بیان منطق پشت آنها یا چیزهایی مانند برنامه ریزی برای آن وظیفه، ممکن است احساسی مانند هدر دادن زمان را ایجاد کند.
• تعیین مراحل یک کار: به واسطه تعیین مراحل انجام یک کار به منظور کاهش ترس از انجام یک وظیفه و دستیابی راحت تر به اهداف، از کودک خود حمایت کنید.
• استفاده از کمک ها: استفاده از ابزارهایی مانند سازمان دهندگان زمان، کامپیوتر، آی پد، یا ساعت‌های زنگدار
• موارد بصری: ارائه برنامه های بصری و بررسی آنها چندین مرتبه در روز
• ارائه دو نوع از اطلاعات: ارائه دستورالعمل های نوشته شده (یا بصری) و همچنین آموزش های شفاهی به کودک.
• ایجاد چک لیست و انجام وظایف ذکر شده در لیست­ و تخمین اینکه انجام وظایف، چقدر طول می‌کشد. از چک لیست ها برای انجام ارزیابی ها استفاده کنید. برای مثال، چک لیست یک دانش‌آموز می تواند شامل آیتم هایی مانند: درآوردن خودکار و کاغذ، نوشتن اسم روی برگه، نوشتن تاریخ روی برگه، خواندن دستورالعمل‌ها باشد.
• استفاده از تقویم برای پیگیری ارزیابی های درازمدت، سررسید تاریخ ها، کارهای روزمره و فعالیت ها
• بهبود محیط کار: کمک به کودک برای سازماندهی فضای کاری خودش و به حداقل رساندن در هم ریختگی ها
• ملاقات با آموزگار: ملاقات منظم با یک آموزگار یا ناظر برای بررسی کار و حل مسائل
• ایجاد یک روال برای یکی کردن مهارت ها و به خاطر سپردن کارهایی که باید انجام شوند.

چه فعالیت هایی می توانند به بهبود کارکردهای اجرایی کمک کنند؟

• برش و چسباندن طرح هایی که نیاز به چندین مرحله دارند و در این موارد، آنها باید وظایف را به روش متوالی انجام دهند.
• نقشه برداری ذهنی برای کمک به کودک برای پیاده کردن ایده های خود روی کاغذ به صورت استراتژیک.
• بازی ها: برنامه ریزی و بازی های حل مساله مانند پازل یا بازی هایی مانند Go Getter (بازی رودخانه و جاده).
• دیاگرام لوتوس (درخت سدر): از دیاگرام های لوتوس برای کمک به کودک برای پیاده کردن افکار او روی کاغذ استفاده کنید.
• خانه سازی: به کودک بگویید تا طرح های بلوک را از روی یک تصویر یا یک مدل سه بعدی کپی کند.
• نقاشی: یک تصویر را به عنوان مدل ترسیم کنید. سپس یک نسخه ناکامل از همان تصویر را بکشید و از کودک بخواهید تا تصویر را کامل کند به طوری که شبیه مدل شود.
• تعیین هدف با کودک (به عنوان مثال، کمک به کودک برای تعیین اهداف قابل دسترس که به خوبی تعیین شده اند). تقسیم کارها به مراحل کوچکتر و صحبت در مورد روش های جایگزین با کودک.
• بازی های یادآوری که نیاز دارند کودک اطلاعاتی مانند خاطرات خود را به یاد بیاورد: من می خواهم به مغازه بروم و یک … بخرم.
• چندین کار: انجام تعدادی از فعالیت ها در آن واحد (این کار ممکن است برای شمارش فعالیت ها مفید باشد) به منظور تشویق کودک برای یادگیری تغییر از یک فعالیت به فعالیت دیگر.

اگر من مشکلی در کارکردهای اجرایی ملاحظه کردم، چرا باید دنبال درمان بروم؟

مداخلات درمانی برای کمک به کودکی که در کارکرد اجرایی مشکلاتی دارد؛ برای موارد زیر دارای اهمیت است:

• کاهش مشکلات رفتاری ناشی از تنش و اضطراب
• اجازه به کودک برای توسعه مهارت های بنیادی که اجازه می دهند موفقیت آکادمیک با سهولت بیشتری به دست بیاید.
• ساده تر کردن زندگی روزمره برای کل خانواده، چون زمانی که کودک نتواند با تغییرات سازگار شود، فعالیت های روزانه می توانند مشکل شوند (اگر نگوییم که غیر ممکن می شوند) و منجر به ایجاد اثرات منفی روی همه اعضا خانواده می شود.
• هرچه مشکلات موجود در کارکرد اجرایی زودتر برطرف شوند، ایجاد تغییر آسانتر خواهد بود.
• کارکرد اجرایی، یک مهارت قابل یادگیری است که در آن، برخی نسبت به سایرین نیاز به کمک و مدل سازی بیشتری دارند. فقط با هدایت درست، آنها می توانند مهارت های خودشان را توسعه دهند.

اگر کارکرد اجرایی، درمان نشده باقی بماند، ممکن است منجر به ایجاد چه مشکلاتی شود؟

زمانی که کودک، مشکلاتی با کارکرد اجرایی دارد، ممکن است مشکلاتی با موارد زیر نیز داشته باشد:

• روابط دوستانه و اعتماد به نفس ضعیف
• عدم توانایی برای بر آمدن از عهده نیازهای مدرسه یا زندگی
• کار و عادات سازمانی ضعیف
• نتایج علمی ضعیف
• عدم تکمیل کار مدرسه یا کارهای روزمره به شیوه زمان بندی شده
• داشتن ایده های عالی در مورد چیزهایی که تمایل به رسیدن به آنها دارند؛ اما عدم توانایی برای رسیدن به آنها در عمل

چه نوع درمانی برای مشکلات کارکردهای اجرایی توصیه می شود؟

چنانچه کودک شما در کارکرد اجرایی مشکلاتی دارد؛ توصیه می شود که با یک کاردرمان مشورت کند.

با تشکر از: تورج عنبرا – کارشناس کاردرمانی