مشکلات پردازش حسی چگونه مهارت های حرکتی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

علاوه بر حواس پنجگانه که با آن آشنایی داریم، دو حس دیگر وجود دارد که آگاهی بدنی و تعادل را متاثر میسازد. کودکانی که در این دو حس دچار مشکل هستند ناهماهنگ، دست و پاچلفتی و یا ترسو نسبت به فعالیت های حرکتی به نظر می رسند.

کودکانی که مشکل پردازش حسی دارند در سازماندهی اطلاعاتی که مغز از حواس مختلف دریافت میکند، دچار مشکل هستند. وقتی ما در مورد حواس صحبت میکنیم عموما منظور ما پنج حس اصلی بینایی، بویایی، شنوایی، چشایی و لامسه است. اما در واقع دو حس دیگر وجود دارد که این حسهای ششم و هفتم، مسئول آگاهی بدنی (حس عمقی) و تعادل و همچنین درک فضایی (حس وستیبولار) هستند.

اختلالات پردازش حسی می تواند مهارتهای حرکتی کودک را به طرق مختلف تحت تاثیر قرار دهد. اگر لمس اشیا کودک شما را آزار دهد، او نسبت به بازی کردن و دستکاری اشیا و اسباب بازی ها بی رغبت می شود. این مساله میتواند باعث کندی در رشد برخی مهارتهای حرکتی شود.
با این حال، تاثیر اختلال در حس ششم و هفتم ( عمقی و وستیبولار) بر مهارتهای حرکتی درشت و ظریف شایعتر است.

وظیفه حس عمقی چیست؟

همه ما گیرنده هایی در عضلات خود داریم که در هر لحظه به ما می گوید بدن ما در چه موقعیتی قرار گرفته؛ بعنوان مثال اگر شما دست خود را بالا بیاورید، شما می دانید که دستتان بالاتر از سرتان قرار دارد. نیازی نیست به آن فکر کنید یا در آینه نگاه کنید. اما کودکی که در حس عمقی دچار مشکل است، ممکن است احساس کند دستش به جلو دراز شده در حالیکه دستش را بالای سرش برده است.

وظیفه حس وستیبولار چیست؟

سیستم وستیبولار (یا دهلیزی) بخشی از گوش داخلی و مغز است که به کنترل تعادل، حرکات چشم و جهت یابی فضایی کمک می کند. این حس به شما کمک میکند ثابت و مستقیم بایستید. کودکانی که دارای مشکلات حس وستیبولار هستند موقعیت خود را در فضا درک نکنند، که این مساله منجر به از دست دادن کنترل و برهم خوردن تعادل می شود.

تاثیر مخرب بر مهارتهای حرکتی

وقتی حس وستیبولار و عمقی دچار اختلال شوند، کودک ممکن است عجیب و غریب و دست و پاچلفتی به نظر برسد.اگر کودک موقعیت بدن خود را نداند و در تعادل مشکل داشته باشد، فعالیتهایی مثل دویدن و بالا و پایین رفتن از پله ها برای کودک دشوار می شود. او ممکن است در انجام فعالیتها کند باشد و خود را درگیر چالشهای حرکتی نکند.

او ممکن است کنترل قدرت خود را نداشته باشد. تصور کنید میخواهید یک پاکت آبمیوه را از یخچال بردارید که گمان میکنید پر است ولی درواقع خالیست. اتفاقی که می افتد اینست که شما قدرت بیشتری به کار میبرید و با شتاب پاکت را بلند می کنید.

مشکلات حسی میتواند معیار و میزان حرکات را در همه فعالیتها در کودک مختل کند. کودکی که در پردازش حسی دچار اختلال است نوک مداد را مدام میشکند چرا که مداد را بیش از حد روی کاغذ فشار می دهد، یا ممکن است محکم تر از حد معمول بچه ها را در آغوش بگیرد.

این کودکان فعالیتهای حرکتی را که برای سایر کودکان جنبه شادی و سرگرمی دارد، دوست ندارند. مثلا از تاب بازی میترسند چرا که اطلاعات حسی مناسبی را که به آنها اطمینان میدهد ایمن نشسته اند، دریافت نمیکنند. زمانیکه تاب حرکت می کند آنها نمی دانند چگونه وزن خود را جا به جا کنند تا تعادلشان حفظ شود.

این کودکان ممکن است مدام در حال حرکت باشند، به اشیا برخورد کنند و خارج از کنترل به نظر برسند. وقتی کودک بازخورد کافی از سیستم حسی دریافت نمی کند، شدت حرکات خود را زیاد می کند تا اطلاعات مورد نیاز خود را از محیط دریافت کند. مثلا وقتی دارد از راهروی باریک عبور میکند مدام دست خود را به دیوار می کوبد، یا پایش را به زیر میز می کوبد. به فعالیتهای فیزیکی هیجانی علاقه دارد مثلا پریدن از روی تخته دایو در آب یا بالا و پایین پریدن مداوم.

چه کاری از دست شما ساخته است؟

اگر شما گمان می کنید که کودکتان در پردازش حسی دچار مشکل است، برای ارزیابی حسی به یک تراپیست کاردرمانی که تخصصش یکپارچگی حسی است مراجعه کنید.
کارهای زیادی هم برای منزل وجود دارد. یک درمانگر تمریناتی به شما می دهد که کودکتان بصورت همزمان از دستها و پاهایش استفاده کند. یا مثلا می تواند پیشنهاد ایجاد موانعی در منزل باشد و برخی تمرینات شامل هل دادن، کشیدن، حمل کیسه خریدها و … .

نکته اینجاست که شما باید دروندادهای مورد نیاز کودکتان را در اختیار او قرار دهید تا احساس کند که کنترل بدن خودش را در دست دارد. وقتی او این اطلاعات مورد نیاز را دریافت می کند، احساس ثبات و تمرکز بیشتری نسبت به بدنش خواهد داشت. با گذشت زمان، اکثر بچه ها راهکارهای خود را کشف می کنند تا روی نقاط ضعف خود کار کنند و در حیطه نقاط قوت خود بازی کنند.

با تشکر از: شیوا عابدینی – کارشناس کاردرمانی