موادمغذی مهم برای سلامت دهان و دندان

پریودنتیت یک عفونت جدی لثه بوده که به دلیل تجمع پلاک و باکتری در زیر خط لثه ایجاد می شود. در صورت عدم درمان، این عفونت می تواند باعث تخریب لثه و بافت استخوانی شود که نهایتا از دست دادن دندان را به همراه دارد. هرچند بهداشت ضعیف دهان و دندان نقش مهمی در ایجاد بیماری پریودنتال دارد، اما براساس کلینیک مایو در ایالات متحده، تغذیه ضعیف نیز می تواند عامل این بیماری باشد. زیرا کمبود برخی از ویتامین ها با بیماری لثه در ارتباط است، بنابراین رفع این کمبودها بهتر است بخش جدایی ناپذیر درمان باشد. رژیم غذایی و موادمغذی نقش مهمی در رشد و حفظ سلامت دندان ها نیز دارند. براساس سازمان بهداشت جهانی، برای حفظ سلامت دهان و دندان و پیشگیری از بیماری هایی از جمله پوسیدگی، فرسایش دندان و نقایص رشد می توان از یک رژیم غذایی سالم غنی از ویتامین ها و موادمعدنی پیروی کرد.

ویتامین ها و موادمعدنی مهم در سلامت دهان و دندان

ویتامین C

ویتامین C یک ویتامین مهم و ضروری برای حفظ سلامت دهان و دندان و رشد و ترمیم تمام بافت ها است. ویتامین C یک آنتی اکسیدان می باشد. آنتی اکسیدان ها از بدن در برابر آسیب رادیکال های آزاد محافظت می کنند.

التهاب و خونریزی لثه یکی از علائم کمبود ویتامین C محسوب می شود. هرچند براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، کمبود جدی ویتامین C در کشورهای صنعتی نادر است. افراد سیگاری بیشتر در معرض خطر کمبود ویتامینC هستند، زیرا سیگار کشیدن باعث خالی کردن بدن از این ویتامین می شود.

مصرف ویتامین C باید به صورت روزانه باشد، زیرا این ویتامین محلول در آب در بدن ذخیره نخواهد شد. از منابع این ویتامین می توان به مرکبات، هندوانه، آناناس، طالبی، کیوی، گوجه فرنگی، توت فرنگی، بلوبری، رزبری و کرنبری اشاره کرد. ویتامین C همچنین در بسیاری از سبزیجات از جمله بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل، کلم، سیب زمینی و سبزیجات برگ سبز از جمله برگ چغندر و اسفناج وجود دارد. همچنبن طبق توصیه ی مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، مصرف میوه ها و سبزیجات بهتر است به صورت خام باشد، زیرا حرارت باعث تخریب ویتامین C خواهد شد.

ویتامین C علاوه بر کمک به حفظ سلامت دهان و دندان برای بهبود خونریزی لثه ها نیز ضروری بوده و برای پیشگیری از التهاب لثه موثر است. بیوفلاونوئید موجود در رنگدانه های طبیعی میوه ها و سبزیجات به جلوگیری از تشکیل پلاک در اطراف دندان ها، ایجاد لکه و حفره کمک می کند.

همچنین ویتامین C در بدن به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و در کمک به بهبود تشکیل بافت های همبند در لثه ها موثر است. مرکبات حاوی میزان بالایی ویتامین C بوده، اما دارای مقدار زیادی اسید است که می تواند باعث فرسایش مینای دندان ها شود. از طرفی مصرف توت فرنگی، فلفل دلمه ای، بروکلی و سیب زمینی مفید خواهد بود.

ویتامین D

مقدار کافی ویتامین D می تواند به سلامت دهان و دندان و جلوگیری از التهاب لثه ها کمک کند. همچنین این ویتامین برای جذب کلسیم مفید بوده که برای رشد و حفظ سلامت دندان ها ضروری است. کمبود ویتامین D عامل بسیاری از بیماری ها از جمله پریودنتیت است. براساس انجمن ویتامینD در ایالات متحده، سطح این ویتامین بهتر است بین ۵۰ تا ۸۰ نانوگرم در میلی لیتر باشد. این ویتامین با قرارگیری پوست در معرض اشعه فرابنفش خورشید در بدن ساخته می شود، سپس به فرم فعال تبدیل خواهد شد. همچنین این ویتامین را می توان از طریق برخی موادغذایی از جمله ماهی چرب، فرآورده های لبنی غنی شده و مکمل ها دریافت کرد.

ویتامین K و A

ویتامین K و ویتامین A نیز برای سلامت دهان و دندان مورد نیاز است. این دو ویتامین در سبزیجات برگ سبز وجود دارند. ویتامین A همچنین از طریق سبزیجات و میوه های نارنجی رنگ از جمله هویج، سیب زمینی شیرین و طالبی قابل دریافت است.

ویتامین A در فرآیند درمان بافت های ملتهب لثه ها نقش دارد. این ویتامین مسئول حفظ غشای مخاطی و بافت نرم لثه ها می باشد. کمبود این ویتامین همچنین می تواند باعث کاهش مقاومت به عفونت ها شود. گوشت گاو، شیر، پنیر و تخم مرغ از منابع خوب ویتامین A محسوب می شوند. مصرف این ویتامین بهتر است همراه غذا باشد زیرا چربی به جذب ویتامین A در بدن کمک می کند. همچنین بانوان باردار نباید بیش از ۱۰ هزار واحد بین الملل ویتامین A در روز مصرف کنند.

ویتامین E

براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، مهم ترین عامل لق شدن دندان ها در بزرگسالان بیماری پریودنتال است. ویتامین E نقش مهمی در افزایش توان سیستم ایمنی برای کمک به نابودی ویروس ها و باکتری ها دارد. براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، پلاک دندان زمانی تشکیل می شود که موادغذایی، باکتری و مخاط بر روی دندان ها گسترش می یابند. درصورتیکه پلاک دندان از بین نرود، تبدیل به جرم خواهد شد و ایجاد آن، التهاب و سوزش لثه ها را به دنبال دارد که به آن ژنژیویت می گویند.

در صورت عدم درمان ژنژیویت، بیماری پریودنتال روی می دهد. التهاب و عفونت از لثه ها به رباط ها و استخوان های حمایت کننده از دندان ها گسترش می یابد. بنابراین دندان به دلیل کمبود ساختار و عدم حمایت لق می شود که ممکن است نهایتا منجر به افتادن دندان شود. براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، مهم ترین عامل لق شدن دندان ها در بزرگسالان بیماری پریودنتال است.

ویتامین E آنتی اکسیدانی قوی است که برای ترمیم بافت ها و تسکین درد لثه در هنگام دندان درآوردن نوزاد کاربرد دارد. ویتامین E در موادغذایی از جمله اسفناج، بروکلی، بادام، بادام زمینی، فندق، روغن دانه آفتابگردان، روغن ذرت، روغن لوبیا سویا و جوانه گندم وجود دارد. براساس اداره مکمل های رژیمی ایالات متحده، میزان توصیه شده ویتامین E برای بزرگسالان ۱۵ میلی گرم در روز است.

ویتامین های B

ویتامین B کمپلکس شامل هشت ویتامین تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، اسید پانتوتنیک، پیریدوکسین، بیوتین، اسیدفولیک و ویتامین B12 است. براساس انجمن بهداشت دندان امریکا، ویتامین های گروه B برای سلامت دهان و دندان اهمیت دارند. این ویتامین ها برای رشد سلولی و سلامت خون مورد نیاز بوده که تمام این موارد با سلامت بافت لثه در ارتباط است. ویتامین B12 در فرآورده های حیوانی از جمله گوشت، ماهی، تخم مرغ و فرآورده های لبنی وجود دارد، همچنین منابع گیاهی به طور طبیعی فاقد این ویتامین است. از دیگر منابع ویتامین های گروه B می توان به غلات کامل، بیشتر سبزیجات و فرآورده های حیوانی اشاره کرد.

کمبود ویتامین B می تواند باعث درد دندان، عقب رفتن و تحلیل لثه و حساسیت کلی غشاهای مخاطی در دهان شود. مکمل های ویتامین B کمپلکس زیرزبانی برای افزایش جذب مناسب تر است. از منابع غذایی این ویتامین می توان به قارچ ها، گوشت و ماهی اشاره کرد.

کلسیم

دندان ها برای رشد و مصون ماندن از پوسیدگی به کلسیم نیاز دارند. براساس اداره مکمل های غذایی در ایالات متحده، بیشتر افراد می توانند میزان توصیه شده روزانه کلسیم را از طریق یک رژیم غذایی متعادل حاوی لبنیات، ماهی، غلات و سبزیجات برگ سبز دریافت کنند. هرچند رژیم غذایی بانوان، نوجوانان و مردان بالای ۶۰ سال اغلب حاوی میزان کافی کلسیم نیست. براساس اداره مکمل های غذایی در ایالات متحده، مصرف روزانه کلسیم تا ۲۵۰۰ میلی گرم از طریق موادغذایی و مکمل ها برای کودکان و بزرگسالان ایمن است.

موادغذایی سرشار از کلسیم مانند شیر کم چرب یا بدون چربی، ماست و پنیر، شیرسویا و توفوی غنی شده، ماهی سالمون، بادام و سبزیجات برگ سبز تیره به بهبود سلامت دهان و دندان و استخوان ها کمک می کنند.

فسفر

فسفر بعد از کلسیم دومین ماده معدنی فراوان در بدن بوده، به طوریکه ۸۵ درصد از فسفر در دندان ها و استخوان ها ذخیره شده است. براساس مرکز پزشکی دانشگاه مریلند، عدم دریافت کافی فسفر در کودکان با رشد ناکافی دندان ها همراه می باشد. یک رژیم غذایی متعادل معمولا مقدار مجاز توصیه شده فسفر را برای بدن فراهم می کند. موادغذایی حاوی این ماده معدنی شامل فرآورده های لبنی،تخم مرغ، مغزها و ماهی است.

فلوراید

براساس انجمن دندان بریتانیا، فلوراید به ساخت مینای قدرتمند دندان کمک می کند که باعث مقاومت بیشتر دندان ها در برابر پوسیدگی می شود. فلوراید به طور طبیعی در موادغذایی و نوشیدنی هایی از جمله ماهی، چای و آب خوراکی وجود دارد، هر چند بیشتر افراد مقدار کافی از این ماده معدنی را از طریق خمیردندان دریافت می کنند. گاهی اوقات ممکن است دندانپزشک یا پزشک مکمل های حاوی فلوراید را برای کودکان بالای ۳ سال تجویز کند. ژل فلوراید نیز می تواند برای دندان ها استفاده شود که به جلوگیری از پوسیدگی ریشه دندان کمک خواهد کرد.

نکاتی برای سلامت دهان و دندان

میان وعده های مغذی به بهبود سلامت دهان و دندان کمک می کنند. از مصرف شیرینی های شیرین و شکلات های سفت و چسبنده پرهیز کنید، همچنین مصرف زیاد میان وعده در بین غذاهای اصلی، باعث افزایش  آسیب اسیدها به دندان ها می شود. بنابراین می توانید از موادغذایی بهتری مانند سبزیجات خام، میوه ها، ماست ساده، پنیر، شیر و ذرت بوداده استفاده نمایید. مسواک زدن بعد از موادغذایی مصرفی برای جلوگیری از کرم خوردگی دندان ها توصیه می شود. همچنین در صورت در دسترس نبودن مسواک، دهان خود را بشویید تا اجزای موادغذایی از دهان خارج شود. علاوه بر تغذیه ی سالم، رعایت بهداشت دهان و دندان نیز در حفظ سلامتی بسیار اهمیت دارد، به طوریکه استفاده از مسواک با خمیر دندان حاوی فلوراید، نخ دندان، دهان شویه و مراجعه منظم به دندان پزشک توصیه می شود.

بهداشت مناسب دندان برای حفظ سلامت دهان و دندان بسیار مهم است، اما شاید تنها راه مورد نیاز برای جلوگیری از بیماری های لثه و پوسیدگی دندان ها نباشد. رژیم غذایی اغلب حاوی مقدار کافی از موادمغذی ضروری برای سلامت دندان ها و لثه ها نیست. مصرف مقدار فراوانی از میوه ها و سبزیجات و اجتناب از کربوهیدرات های تصفیه شده، کافئین و قند بیش از حد برای سلامت دندان ها و لثه ها مفید است. مکمل های حاوی ویتامین همچنین می تواند به سلامت دندان ها و پیشگیری از پوسیدگی دندان ها کمک کند.