سی تی اسکن مربوط به سرطان

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) سی تی اسکن، CAT اسکن، و اسکن اسپیرال یا هلیکال نیز نامیده می ­شود.

سی تی اسکن قادر به نشان دادن چه بخش­ هایی است؟

تصاویر سی تی اسکن برش و یا مقطعی از بدن را نشان می ­دهند. این نوع تصاویر نسبت به رادیوگرافی ­های استاندارد استخوان­ ها، اندام ­ها، و نسوج نرم را با وضوح بیشتری نشان می دهند. از آنجاییکه این تصاویر توسط کامپیوتر ایجاد می ­شوند، می توان برای سهولت مشاهده و تفسیر آنها را بزرگنمایی نمود.

از اواخر دهه ۱۹۷۰، سی تی اسکن در کمک به پزشکان برای یافتن سرطان بسیار مفید بوده است. سی تی اسکن می تواند شکل، اندازه، محل و حتی عروق خونی مغذی تومور را – بدون نیاز به جراحی بدن بیمار –  نشان دهد. پزشکان اغلب از سی تی اسکن برای کمک به هدایت سوزن بیوپسی جهت نمونه­ برداری از بافتها بهره می­ برند. این فرایند های بیوپسی هدایت شده از طریق سی تی اسکن نامیده می­شود. آنها همچنین دربرخی از درمان های سرطانی می توانند به منظور هدایت سوزن به درون تومورها (از قبیل فرکانس رادیویی فرسایش (RFA) که از حرارت جهت نابودی تومورها بهره می ­برد) مورد استفاده قرار گیرند.

با مقایسه CT اسکن­ های انجام شده در طول زمان، پزشکان می­ توانند چگونگی پاسخدهی تومور به درمان یا بازگشت سرطان پس از درمان را بررسی نمایند.

نحوه انجام سی تی اسکن چگونه است؟

سی تی اسکن از جهاتی همانند آزمایشات رادیوگرافی استاندارد اشعه می­ باشد. اما آزمایشات رادیوگرافی بوسیله پرتو گسترده­ ای از تشعشات تنها یک زاویه از بدن را مورد هدف قرار می­ دهند. ولی سی تی اسکن از پرتوی نازکی برای ایجاد مجموعه­ ای از تصاویر از زوایای مختلف بهره می­ برد. هر زاویه نمایی بالنسبه متفاوت از اندام ­ها و بافت ­های نرم تولید می­ کند. اطلاعات حاصل از هر یک از این زوایا به کامپیوتری که وظیفه محاسبه چگونگی همپوشی تصاویر را بر عهده دارد ارسال می ­شوند. سپس کامپیوتر تصویری سیاه و سفید تولید می­ کند که حاوی برشی از ناحیه خاصی از بدن – بسیار شبیه به بررسی یک تکه منفرد از یک قرص نان- است

وضوح تصاویر را می توان با استفاده از مواد کنتراست خاصی افزایش داد. این مواد را می توان به صورت مایعات خوراکی، تزریق درون وریدی و یا بوسیله  تنقیه از طریق مقعد به روده ­ها فرستاد. از آنجاییکه قدرت جذب بافت­ های مختلف بدن متفاوت می­ باشد، لذا تصویر CT در صورتی که برای انواع مختلفی از بافت ­ها انجام شوند، وضوح بیشتری خواهند داشت. همین موضوع موجب افزایش وضوح رویت تومورها می­ گردد.

امروزه، CT اسپیرال (همچنین به عنوان سی تی اسکن هلیکال نیز شناخته می­ شود) رایج ترین نوع CT می ­باشد. این نوع از اسکن شامل دستگاه سریع ­تری است که نسبت به اسکنرهای اصلی از تشعشات کمتری استفاده می­ کند. با پیشرفت تکنولوژی، قطعا‍ً روند انجام سی تی اسکن بهتر و سریع­تر شده و حتی قادر به اسکن برش­ های بسیار نازکی خواهد شد.

با قرار دادن برش­های مختلفی از تصاویر سی ­تی اسکن بر روی یکدیگر، دستگاه اسکنر می ­تواند به ایجاد تصاویر ۳ بعدی (D3) بپردازد. این تصاویر سه بعدی می­ توانند درباره انواع خاصی از سرطان اطلاعات بیشتری فراهم کنند. این تصاویر ۳ بعدی را می توان با چرخش بر روی صفحه کامپیوتر از نماهای مختلفی بررسی کرد.

پزشکان در حال حاضر یک گام فراتر نهاده و تکنیکی به نام آندوسکوپی مجازی را بکار می ­گیرند. با این روش می ­توان بدون وارد کردن اسکوپ به درون بدن به بررسی سطوح داخلی اندام­ هایی مانند ریه­ ها (برونکوسکوپی مجازی) و یا روده بزرگ (کولونوسکوپی مجازی و یا سی تی کولونوگرافی) پرداخت. آنها می­ توانند این تصاویر ۳ بعدی را برای ایجاد نمایی سیاه و سفید بر روی صفحه نمایش کامپیوتر مرتب­ سازی کنند، که کاملاً شبیه آندوسکوپی واقعی است.

چگونه برای این آزمایش آماده شوم؟

سی تی اسکن اغلب به صورت سرپایی انجام می شود، بنابراین نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست. در برخی موارد، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا برای یک شب یا چندین ساعت قبل از آزمایش از خوردن یا نوشیدن خودداری نمایید یا اینکه با استفاده از ملین یا تنقیه نسبت به پاکسازی روده خود از موادی اقدام نمایید که می­ توانند بر سر راه مشاهده درون شکم و روده ها قرار بگیرند. همچنین بر اساس بخشی از بدن که مورد مطالعه قرار می­ گیرد­، ممکن است نوشیدن مواد حاجب و یا تنقیه آنها قبل از شروع آزمایش ضرورت داشته باشد. در صورت نیاز به تزریق ماده حاجب، ممکن است کاتتری وریدی (IV) درون یکی از رگ­های بازو یا دست شما قرار داده شود.

ممکن است از شما بخواهند لباس­ های خود را دربیاورید و لباس بلند و گشادی بپوشید و طلا و جواهرات خود و یا هر شیء فلزی دیگری را از تن خود دربیاورید، زیرا این اشیا می ­توانند بر سر راه تصویربرداری قرار بگیرند. همچنین ممکن است از شما خواسته شود دندانهای مصنوعی، سمعک شنوایی، کریپس­ های مو و سایر وسایلی را که می ­توانند تصاویر CT را تحت تأثیر قرار دهند از بدن خود دربیاورید. همچنین در صورت وجود دستگاه ضربان ساز، پورت انفوزیون، و یا سایر دستگاه ­های کار گذاشته شده پزشکی حتما این موضوع را به اطلاع تکنسین تصویربرداری برسانید. این وسایل مانع انجام سی تی اسکن نمی ­شوند، ولی در صورت تصویربرداری از این بخش­های بدن لازم است که اسکن این مناطق با دقت بیشتری انجام یابد.

طی انجام سی تی اسکن فرد چه احساسی دارد؟

تکنسین رادیولوژی سی تی اسکن را انجام می ­دهد. اسکنر، ماشین دونات شکل بزرگی است. شما باید بر روی تخت باریک و صافی دراز کشیده و درون حفره ­ای در وسط اسکنر قرار خواهید گرفت. با حرکت تخت به درون محفظه اسکنر، مجرای اشعه ایکس در درون اسکنر می ­چرخد، و پرتوهای ایکس ظریفی را در زوایای دقیقی ارسال می­ نماید. این پرتوها به سرعت از بدن فرد عبور کرده و در سمت دیگر اسکنر شناسایی می­ شوند. ممکن است با روشن و خاموش شدن اسکنر صدای وزوز و کلیک مانندی را بشنوید.

طی CT اسکن سر، سر شما درون دستگاه ویژه ­ای قرار خواهد گرفت. همچنین در خلال سی تی اسکن شما در اتاق آزمایش تنها خواهید بود، ولی تکنسین قادر به مشاهده، شنیدن صدای شما و صحبت با شما است.

سی تی اسکن بدون درد است ولی شاید حفظ حالت سکون برای چندین دقیقه به صورتی خاص اندکی ناراحت کننده باشد. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا نفس خود را برای زمان کوتاهی نگه دارید، چرا که حرکت قفسه سینه می تواند وضوح تصاویر را متاثر سازد. برای کولونوگرافی CT (کولونوسکوپی مجازی)، هوای پمپاژ شده به درون روده­ ها به مشاهده سطح داخلی روده کمک می­ کند. این می تواند ناراحت کننده باشد.

در صورت نیاز به تزریق وریدی ماده حاجب، احتمالاً در ابتدا اسکن اولیه­ ای انجام گرفته و سپس ماده حاجب تزریق شده و بدنبال آن اسکن ثانویه­ ای انجام خواهد شد. با تزریق ماده حاجب، ممکن است احساس گرمایی به شما دست داده و این حالت به سراسر بدن شما گسترش یابد. برخی از مردم در چنین شرایطی احساس می کنند ” شلوار خود را خیس کرده ­اند” ولی چنین حالتی تنها یک احساس آنی است، و سریعا‍ً از بین می­رود. شما همچنین ممکن است طعمی تلخ یا فلزی را در دهان خود احساس نمایید.

انجام سی تی اسکن چقدر طول می­کشد؟

بر اساس بخشی از بدن که مورد بررسی قرار می­ گیرد، سی تی اسکن معمولاً ۱۰ الی۳۰ دقیقه زمان می ­برد. این مدت زمان بستگی به وسعت ناحیه مورد بررسی و استفاده از ماده حاجب بستگی دارد. بعد از انجام آزمایش ممکن است از شما خواسته شود تا بررسی نتایج صبر کنید، زیرا احتمال نیاز به انجام تصویربرداری مجدد وجود دارد.

عوارض احتمالی و عوارض جانبی چه هستند؟

برخی از مردم نسبت به ماده حاجب واکنش نشان می­ دهند. واکنش­های احتمالی عبارتند از:

• بثورات
• حالت تهوع
• خس خس سینه
• تنگی نفس
• خارش یا تورم صورت که می تواند تا یک ساعت به طول انجامد

این علائم معمولاً خفیف هستند و غالباً به خودی خود از بین می­ روند، ولی با این حال گاهی اوقات می ­توانند نشانگر واکنشی جدی باشند که مستلزم درمان است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، این موضوع را حتماً به اطلاع تکنسین رادیولوژی و گروه مراقبت بهداشتی خود برسانید.

در برخی موارد نادر، ممکن است فرد دچار واکنش حساسیتی شدیدی شود که باعث افت فشار خون وی و یا مشکلات تنفسی گردند که مستلزم درمان­های فوری است.

قبل از دریافت ماده حاجب، در صورت وجود سابقه حساسیت به واکنش به مواد حاجب، غذاهای دریایی، یا این موضوع را حتماً به اطلاع گروه مراقبت بهداشتی خود برسانید. این امر اهمیت بسزایی دارد، زیرا ولی می تواند شما را در معرض خطر واکنش به ماده حاجب بکار رفته در سی تی اسکن قرار دهد. در صورت وجود احتمال خطر پاسخ حساسیت، ممکن است با دوزی از ماده حاجب مورد آزمایش قرار بگیرید. در صورت وجود سابقه واکنش شدید در گذشته،  احتمالاً دارویی (معمولا یک استروئید، مثل پردنیزون) برای جلوگیری از واکنش حساسیت برایتان تجویز خواهد شد. گاهی اوقات این داروها باید یک روز قبل از انجام اسکن شروع شوند.

همچنین تزریق وریدی ماده کنتراست می تواند موجب مشکلات کلیوی شود. البته این موضوع امر بسیار نادری است، و بیشتر در افراد دارای سابقه قبلی مشکلات کلیوی رخ می ­دهد. در صورت نیاز به انجام اسکن با ماده حاجب، در ابتدا پزشک

آزمایش خون را به منظور بررسی عملکرد کلیوی شما تجویز خواهد کرد. همچنین پس از اتمام اسکن ممکن است برای کمک به کلیه ­ها جهت دفع ماده حاجب، مایعات بیشتری به صورت وریدی و یا دارویی برایتان تجویز شوند.

چه موارد دیگری را باید درباره این آزمایش بدانم؟

• اگرچه گاهاً سی تی اسکن به عنوان تهیه تصاویر برشی یا قطعه­ ای از بدن توصیف می­ گردد ولی هیچ نوع بریدگی و جراحی در این روش وجود ندارد.
• میزان تشعشات موجود در سی تی اسکن نسبت به رادیوگرافی­ های استاندارد کمتر می ­باشد.
• افراد چاق ممکن است برای قرارگیری در محفظه اسکنر دچار مشکل شوند.
• در صورت وجود سابقه آلرژی یا حساسیت نسبت به ید، غذاهای دریایی یا مواد حاجب، این مسئله را حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت بارداری یا شیردهی این مسئله را به پزشک خود اطلاع دهید.
• هزینه سی تی اسکن تقریبا ده برابر رادیوگرافی­ های استاندارد می­ باشد.

ترجمه شده از وبسایت: www.cancer.org