سونوگرافی داپلر

آزمایش سونوگرافی داپلر از امواج صوتی انعکاس یافته برای بررسی چگونگی جریان خون در میان عروق خونی استفاده می­ کند. این آزمایش به پزشکان در ارزیابی جریان خون در شریان ­ها و رگ های اصلی بازوها، پاها، و گردن کمک می­ نماید. سونوگرافی داپلر انسداد و کاهش جریان خون را در نواحی باریک عروق اصلی گردن نشان می­ دهد، چنین انسدادهایی می­توانند موجب سکته مغزی شوند. همچنین این سونوگرافی می­تواند لخته­ های خونی موجود در وریدهای پا (ترومبوز ورید عمقی، و یا DVT) را که می­توانند موجب گشادی و انسداد جریان خون به ریه­ ها شوند (آمبولی ریوی) را نیز نشان دهد. همچنین، سونوگرافی داپلر را می توان در دوران بارداری، به منظور ارزیابی جریان خون نوزاد متولد نشده (جنین) و بررسی سلامت وی بکار بست.

در طی سونوگرافی داپلر، ابزاری دستی (مبدل) به آرامی بر روی پوست بالای عروق خونی حرکت داده می ­شود. این مبدل امواج صوتی تقویت شده را از طریق یک میکروفن دریافت می کند. امواج صوتی از اجسام جامد، از جمله سلول ­های خونی برگشت می ­یابند. حرکت سلول­های خون تغییراتی را در بازتاب و بازگشت امواج صوتی منعکس شده ایجاد می­کند (به نام اثر داپلر). در صورت عدم وجود جریان خون، بازگشت امواج بدون تغییر باقی می­ماند. به منظور دستیابی به نمودارها یا تصاویر بیانگر جریان خون در عروق خونی، اطلاعات حاصل از امواج صوتی منعکس شده را می توان در یک کامپیوتر ذخیره کرده و مورد پردازش قرار داد. این نمودار یا تصاویر را می توان برای بازنگری یا ارزیابی ­های آتی ذخیره نمود.

سه نوع اصلی سونوگرافی داپلر عبارتنداز:

• داپلر موج پیوسته و یا beside (کنار تخت) : این نوع از سونوگرافی داپلر، در یکی از ویژگی های امواج صوتی تغییر ایجاد می کند تا از جریان خون درون رگ های خونی اطلاعات مناسبی را به پردازشگر مخابره کند. متخصص رادیولوژی که سونوگرافی داپلر را انجام می دهد، به صدای تولید شده گوش می کند تا متوجه شود که خون در آن منطقه به خوبی جریان دارد و یا رگ مسدود و تنگ شده است. این نوع از سونوگرافی داپلر در کنار تخت در بیمارستان انجام می گیرد و کافی است تا دستگاه قابل حمل آن در کنار تخت بیمار قرار بگیرد تا پزشک به سرعت از میزان آسیب عروق خونی بیمار آگاه شود.
• داپلر داپلکس: این نوع از سونوگرافی داپلر از روش اولتراسوند استاندارد برای تولید تصویر از رگ های خونی و بافت های اطراف آن استفاده می کند. همچنین کامپیوتر، اصوات داپلر را به تصاویر تبدیل می کند و از سرعت و جهت جریان خون درون رگ ها، به پزشک اطلاعات مناسبی را ارائه می دهد.
• داپلر رنگی: این نوع از سونوگرافی داپلر، از روش اولتراسوند استاندارد برای تهیه تصاویر از عروق خونی استفاده می کند. کامپیوتر اصوات داپلر را به تصاویر رنگی تبدیل نموده و سرعت و جهت جریان خون درون عروقی را در اختیار پزشک قرار می­دهد. همچنین، داپلر پاور، نوع خاصی از سونوگرافی داپلر رنگی می باشد. این نوع  از سونوگرافی داپلر تصاویری را به دست می ­دهد که با استفاده از روش استاندارد داپلر رنگی به سختی به دست می آیند و حتی گاهاً دستیابی به آنها با استفاده از روش استاندارد غیرممکن می­باشد. این نوع سونوگرافی اغلب برای ارزیابی جریان خون در عروق اندام هایی با بافت­های متراکم مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی داپلر به چه منظوری انجام می شود؟

سونوگرافی داپلر به دلایل زیر انجام می­شود:

• یافتن لخته ­های خونی و عروق خونی مسدود و یا باریک تقریباً در تمامی نواحی بدن، به خصوص گردن، بازوها، و ساق پاها.
• ارزیابی درد ساق پا که می­تواند در اثر لنگی متناوب – نوعی بیماری ناشی از آترواسکلروزیس اندام های تحتانی – ایجاد شود.
• ارزیابی جریان خون پس از سکته مغزی یا بیماری­های دیگری که ممکن است در اثر مشکلات موجود در جریان خون ایجاد شوند. بررسی سکته مغزی می­تواند از طریق تکنیکی به نام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) انجام  شود.
• ارزیابی وریدهای واریسی یا سایر مشکلات وریدی.
• دستیابی به نقشه رگ­ هایی که ممکن است جهت پیوند عروق خونی استفاده شوند. همچنین می­توان وضعیت پیوندهای بکار رفته در بای­پس انسداد دست یا پا را مورد بررسی قرا داد.
• بررسی میزان جریان خون به کلیه یا کبد پیوندی.
• نظارت بر جریان خون پس از عمل جراحی عروق خونی.
• برای یافتن وجود، مقدار و محل پلاک­های شریانی. پلاک­های موجود در شریان­ های کاروتید می­توانند جریان خون به سوی مغز را کاهش داده و لذا خطر سکته مغزی را افزایش دهند.
• هدایت درمان­ هایی از قبیل درمان لیزر یا سوزاندن رادیوفرکانسی رگ­ های غیر طبیعی.
• بررسی سلامت جنین. جریان خون بند ناف را می­توان از طریق جفت یا قلب و مغز جنین مورد بررسی قرار داد. این آزمون نشان می­دهد که آیا جنین اکسیژن و مواد مغذی را به اندازه کافی دریافت می­کند یا خیر.

سونوگرافی داپلر در مواقع ذیل، برای هدایت تصمیم­ گیری­ ها در طی دوران حاملگی بکار گرفته می­شود:

• با توجه به مدت حاملگی جنین کوچکتر از اندازه طبیعی است (محدودیت رشد جنینی). جریان خون عروق خونی بزرگ بند ناف (شریان بند ناف) را نیز می­توان بررسی کرد.
• وجود حساسیت ارهاش (Rh). جریان خون عروق خونی مغز (شریان مغزی میانی، و یا MCA) را می­توان برای نظارت بر سلامت جنین مورد استفاده قرار داد.
• مادر مشکلات دیگری از قبیل پره اکلامپسی و یا بیماری سلول­های داسی شکل دارد.

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) را می توان در کودکان مبتلا به بیماری سلول­ های داسی شکل برای ارزیابی خطر سکته مغزی مورد استفاده قرار داد. در بزرگسالان نیز، TCD را می­توان برای ارزیابی جریان خون در مغز بکار گرفت.

چگونگی آماده شدن برای این آزمایش

شما باید به مدت ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت قبل از آزمایش استفاده از محصولات محتوی نیکوتین (سیگار، جویدن توتون و تنباکو) را متوقف سازید. نیکوتین باعث انقباض عروق خونی می­گردد و ممکن است نتایج نادرستی بدست دهد.

این آزمون چگونه انجام می­ شود؟

این آزمون توسط پزشکی که در اجرا و تفسیر آزمون­های تصویر برداری خبره است (رادیولوژیست) و یا توسط یک تکنسین سونوگرافی ( سونوگرافر) و با نظارت پزشکی رادیولوژیست انجام می ­شود. این روش در اتاق سونوگرافی بیمارستان و یا در مطب پزشکان انجام می شود.

شما می بایست تمامی زیور آلاتی را که می­ توانند با این آزمایش تداخل داشته باشند، خارج کنید. باید تمامی و یا اغلب لباس ­هایتان را در بیاورید، البته این کار به ناحیه­ ی مورد بررسی نیز بستگی دارد (در صورت عدم تداخل می­ توامید لباس­ زیرتان را به تن خود داشته باشید). در حین آزمایش پوششی لباس مانند و یا کاغذی به شما داده می شود تا خودتان را با آن بپوشانید.

• برای اسکن شکمی، شما باید به پشت خود دراز بکشید.
• برای اسکن قفسه سینه، شما باید به پشت خود و با گردنی کشیده دراز بکشید.
• برای اسکن سر و گردن، ممکن است لازم باشد تا سرتان را به یک سمت بچرخانید.
• برای اسکن بازو و یا پا، سر شما اندکی بالاتر قرار گرفته و بازو یا پای مدنظر کمی به سمت خارج خواهد چرخید. گاهی اوقات برای اسکن پا، ممکن است از شما خواسته شود تا بر روی شکم خودتان دراز بکشید.
• در طول دوران بارداری، شما به پشت خود یا بر روی سمت چپ خود با شکمی باز دراز خواهید کشید.

به منظور تسهیل عبور امواج صوتی ژلی بر روی پوست شما استفاده می­­شود. مبدل بر روی ژل قرار گرفته و در امتداد پوست حرکت داده می­شود. باید در طی آزمایش بسیار آرام و ساکن دراز بکشید. ممکن است صداهای مربوط به جریان خون در عروق خونی را بشنوید.

این آزمایش معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد.

شریان­ های بازوها و پاها

این آزمون معمولاً برای هر دو بازو و یا هر دو پا انجام می­ شود. حتی در صورت وجود مشکل در جریان خون یکی از این اندام ­های حرکتی، غالباً هر دو اندام را به منظور مقایسه مورد آزمایش قرار می­دهند. در صورت آزمایش بازوها، ابتدا آنها را در حالت دراز کشیده و سپس در حالت نشسته مورد آزمایش قرار خواهند داد.

بسته به اینکه کدامیک از عروق خونی در حال آزمایش است، نوعی کاف فشار خون (نوعی بازوبند) را می توان در اطراف یک یا هر دو اندام پیچید، به گونه­ای که بتوان فشار خون را در چندین مکان مختلف سنجید. در آزمایش پاها، ممکن است کاف فشار خون در ابتدا اطراف ساق و سپس اطراف ران پیچیده شود. این آزمایش را می­توان در مکان­های متعددی از پا انجام داد. هنگام آزمایش بازوها، کاف فشار ممکن است نخست در اطراف ساعد و سپس در بالای بازو بسته شود.

اگر شما به اندازه کافی سالم و تندرست باشید، این آزمایش را می­ توان قبل و بعد از ورزش انجام داد.

وریدهای بازوها و پاها

برای این آزمایش، از شما خواسته خواهد شد تا دراز کشیده و به طور معمول نفس بکشید. شما باید بسیار آرام و ساکن باشید. هرگونه تغییری در جریان خون بعنوان واکنشی به الگوهای تنفسی شما، مد نظر قرار خواهد گرفت.

این آزمایش را می­توان با فشار بر روی وریدهای نزدیک به سطح پوست شما و به منظور تشخیص لخته­ های خون وریدی انجام داد (موسوم به مانور فشرده سازی). آزمایشگر می­تواند این کار را با پاها یا بازوهای فرد در موقعیت­ های مختلف انجام دهد و اطمینان حاصل نماید که خونرسانی در این مواضع مسدود نشده است. همچنین ممکن است آزمایشگر برای کمک به حرکت سریع­تر خون در میان سیاهرگ­ ها بر ساق پا یا ساعد شما فشار آورد (موسوم به مانور تقویتی). این کار به منظور ارزیابی جریان خون بسوی قلب شما انجام می­ گیرد.

همچنین در حین آزمایش پاها، ممکن است از شما خواسته شود تا با دهانی بسته و با شدتی بیشتر از طریق بینی خود نفس بکشید (موسوم به مانور والسالوا). این مانور معمولاً موجب تغییر ناگهانی جریان خون عروقی می­گردد.

شریانهای گردن

از شما خواسته خواهد شد تا با قرار دادن بالشی زیر سرتان به عنوان تکیه­ گاه دراز بکشید. این آزمون برای هر دو سمت گردن شما انجام شده، و سپس برای تعیین میزان انسداد یا تنگی عروق، نتایج حاصله با مقادیر استاندارد مورد مقایسه قرار خواهند گرفت.

سونوگرافی ترانس کرانیال

برای سونوگرافی ترانس کرانیال، مبدل به آرامی بر روی پوست نواحی قاعده­ای یا کناری جمجمه شما حرکت داده می­شود.

در طی دوران بارداری

برای دستیابی به عروق خونی مستلزم بررسی­ های بیشتر (عروق مشکوک)، مبدل توسط پزشک به آرامی بر روی شکم شما به جلو و عقب حرکت داده می­شود. پس از شناسایی عروق خونی توسط پزشک، ممکن است بررسی جریان خون اندکی زمان­بر باشد.

چگونگی احساس فرد در طی آزمایش

سونوگرافی داپلر معمولاً آزارنده و دردناک نیست. فقط ممکن است در اثر تماس ژل با پوست­تان احساس سرما کنید، مگر اینکه ژل در ابتدا و پیش از تماس با پوست فرد تا درجه حرارت بدن گرم شده باشد. چنانچه فشار خون شما در طی آزمون سنجیده شود، ممکن است در اثر تورم کاف فشار خون، احساس فشار نمایید.

خطرات

هیچ خطر شناخته شده­ای برای سونوگرافی داپلر وجود ندارد.. این آزمایش آسیبی به چنین هم نمی­رساند.

نتایج

آزمایش سونوگرافی داپلر از امواج صوتی انعکاس یافته برای بررسی چگونگی جریان خون در میان عروق خونی استفاده می­کند.

سونوگرافی داپلر طبیعی

• هیچ یافته­ای دال بر باریک شدن قابل ملاحظه عروق و یا اختلالات دیگری در هیچ یک از عروق مورد بررسی وجود ندارد.
• هیچ مدرکی دال بر لخته شدن خون در هیچ یک از وریدهای مورد بررسی وجود ندارد. اندازه و محل قرارگیری وریدها طبیعی است.
• جریان خون در عروق خونی تامین کننده اکسیژن و مواد مغذی جنین طبیعی است.

سونوگرافی داپلر غیر طبیعی

در داپلر موج پیوسته یا داپلر دوطرفه ممکن است تفاوت ­هایی در جریان خون سمت راست و چپ بدن شنیده شود. در مکان دقیق شریان­ های مسدود یا تنگ، این صدا ممکن است دارای تنی بالا و یا آشفته باشد. انسداد (از قبیل لخته خونی)، آنوریسم، یا تنگی عروق خونی را می توان شناسایی نمود. برای تعیین میزان انسداد یا تنگی رگ­های خونی می­توان سرعت جریان خون را با مقادیر استاندارد مقایسه نمود.

• نمودار سونوگرافی داپلر دوطرفه ممکن است جریان خون نامنظم را آشکار سازد، که دال بر وجود عروق خونی مسدود و یا تنگ می­باشد.
• تصاویر داپلر رنگی می­توانند انسداد یا تنگی عروق خونی و یا آنوریسم را نشان دهد.
• در صورتی که جریان خون در واکنش به تنفس تغییر نیافته یا در پاسخ به مانور فشرده سازی یا مانور والسالوا افزایش نیابد، وجود این حالت می­تواند بدلیل وجود لخته­های خونی در رگ­ها باشد. انسداد وریدی
• ناقص ناشی از لخته­ های خون را می­توان در تصاویر داپلر رنگی یا در طی مانور فشرده سازی مشاهده کرد.
• وریدهای غیر طبیعی، مانند واریس، مشاهده شود.
• جریان خون در عروق خونی تامین­ کننده اکسیژن و مواد مغذی جنین، به طرزی غیر عادی افزایش یا کاهش یافته است.

چه عواملی بر روی این آزمایش اثر می گذارند؟

• وجود استخوان بر روی ناحیه مورد بررسی یا وجود گاز در روده­ ها، که ممکن است با تصاویر تداخل نمایند.
• ناتوانی در حفظ حالت سکون و آرامش طی آزمایش.
• چاقی شدید
• ریتم نامنظم قلبی(آریتمی) و یا بیماری­های قلبی، که ممکن است حتی در عروق سالم نیز موجب ایجاد تغییراتی در الگوهای جریان خون شوند.
• وجود بازوی یا ساق پای سرد. جریان خون در این اندام ­های حرکتی ممکن است کاهش یافته باشد.
• وجود زخمی باز در ناحیه مورد مطالعه.

به چه مواردی باید بیندیشیم؟

• دستیابی به نتایج صحیح آزمایشی با سونوگرافی داپلر مستلزم وجود آزمونگر ماهری است. در صورت نیاز به تکرارآزمایش، اسکن ­ها معمولاً در یک دوره زمانی کوتاه مورد مطالعه قرار می ­گیرند.
• سونوگرافی داپلر مستلزم این است که شخص آرامش و سکون خود را در طی آزمایش حفظ نماید، به همین دلیل شاید لازم باشد تا به برخی از کودکان مسکن تجویز شود، تا حرکات آنها با نتایج حاصله تداخل نکند.
• آنژیوگرافی و ونوگرافی جزو آزمایشات رادیوگرافی هستند که مستلزم تزریق مواد حاجب می باشند. در بسیاری از موارد، سونوگرافی داپلر را می توان به جای آنژیوگرافی یا ونوگرافی انجام داد، زیرا سونوگرافی داپلر سریع­تر، ارزان­تر و روشی غیرتهاجمی است. در صورتی که نتایج حاصل از سونوگرافی داپلر کافی نباشند، معمولاً آزمون آنژیوگرافی یا ونوگرافی اجرا می­شود. آنژیوگرافی معمولاً نسبت به سونوگرافی داپلر دقیق­تر بوده و به عنوان قطعی ترین­ آزمون جهت ارزیابی جریان خون عروقی تلقی می­گردد. آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) و سی­تی آنژیوگرافی (CTA) را می توان به جای آنژیوگرافی معمول انجام داد، زیرا این آزمایشات کمتر تهاجمی بوده و راحت­تر از آنژیوگرافی­ های معمولی انجام می­ یابند. در برخی موارد، ونوگرافی برای تأیید مشکلات وریدی مشکوک ضرورت دارد:

– آنژیوگرام.

– آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA).

سونوگرافی داپلر را می­توان برای بررسی بسیاری از اندام­های بدن مورد استفاده قرار داد. همچنین سونوگرافی داپلر را می­توان با خیال راحت در طی دوران بارداری انجام داد.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com