رادیوگرافی شکمی

رادیوگرافی شکمی تصویری از ساختارها و اندام های شکم (ناحیه شکمی) می­ باشد. این تصویر شامل معده، کبد، طحال، روده کوچک و بزرگ، و دیافراگم می­ باشد.

دیافراگم ماهیچه ­ای است که نواحی قفسه سینه و شکم را جدا می­ کند. اغلب اوقات دو اشعه ایکس از موقعیت های مختلف تابیده می­ شوند. اگر این آزمایش برای بررسی مشکلات خاصی از کلیه یا مثانه انجام شود، معمولاً KUB ( مخفف کلیه، حالب و مثانه ) نامیده می ­شود.

اشعه ایکس همانند نور یا امواج رادیویی نوعی از تشعشات می­ باشد که مشابه با پرتوی نور چراغ قوه، در قالب اشعه ایکس متمرکز شده است­. اشعه ایکس می­ تواند از بسیاری از اشیاء از جمله بدن انسان عبور کند. اشعه ایکس در نتیجه­ ی برخورد با دستگاه شناساگری که مسئول ثبت فیلم بوده و یا تصاویر را به کامپیوتر می فرستد، تصاویر عکسبرداری را ایجاد می ­کند. بافتهای متراکم بدن از قبیل استخوان، بسیاری از اشعه ­های ایکس را جذب و بلوکه می­ کنند و در تصاویر رادیوگرافی سفید به نظر می­ رسند. بافت هایی با تراکم کمتر، از قبیل عضلات و اندامها، پرتوهای ایکس کمتری را بلوکه کرده (اشعه ایکس بیشتری از آنها عبور می­ کند) و در تصاویر رادیوگرافی همانند سایه­ هایی خاکستری به نظر می­رسند. نوعی از اشعه ایکس که عمدتاً از طریق هوا عبور می کند- مثلاً از طریق ریه ها- در تصاویر رادیوگرافی سیاه به نظر می­رسد.

رادیوگرافی شکمی معمولاً یکی از اولین آزمایش ­هایی است که برای یافتن علت دردهای شکمی، تورم، تهوع، یا استفراغ بکار می ­رود. سایر آزمایش­ ها (مانند سونوگرافی، سی تی اسکن، و یا پیلوگرام درون وریدی) ممکن است برای بررسی مشکلات اختصاصی تر بکار گرفته شوند.

علت انجام رادیوگرافی شکمی

رادیوگرافی شکمی برای بررسی موارد ذیل انجام می شود:

• بررسی علت درد یا تورم شکمی و یا تهوع و استفراغ مداوم.
• یافتن علت درد در پایین کمر در هر دو طرف ستون فقرات (درد پهلوها). رادیوگرافی شکمی می تواند اندازه، شکل و موقعیت کبد، طحال و کلیه­ ها را نشان ­دهد.
• بررسی سنگ ­های موجود در کلیه ­ها، کیسه صفرا، حالب ها و مثانه.
• بررسی هوای خارجی روده ها (روده کوچک).
• پیدا کردن شی بلعیده شده یا قرار داده شده در حفره­ های بدن.
• تأیید موقعیت مناسب لوله ­های مورد استفاده در درمان توسط پزشک، از جمله لوله­ ی تخلیه معده (لوله بینی- معده­ای)، مری مصنوعی، لوله تخلیه­ ی کلیه ( لوله نفروستومی ) ، کاتتر مورد استفاده برای دیالیز، شانت
• برای تخلیه مایع از مغز به سمت معده (شانت VP) و سایر لوله­ های درناژ یا سوندها

چگونگی آماده شدن برای این آزمایش

قبل از آزمایش با اشعه ایکس، با پزشک خود درباره احتمال  بارداری­ تان صحبت کنید. بدلیل خطر تابش اشعه ایکس به نوزاد (جنین)، عکسبرداری با رادیوگرافی شکمی معمولاً در طی دوران بارداری انجام نمی­ شود. در بسیاری از موارد معمولاً به جای عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی شکمی بکار گرفته می ­شود.

ممکن است از شما خواسته شود تا قبل از آزمایش مثانه خود را خالی کنید. احتمالاً باید هر گونه طلا و جواهراتی را که ممکن است در مسیر تصویر اشعه ایکس قرار بگیرد، از بدن خود خارج نمایید.

در مورد نگرانیهایتان در رابطه با ضرورت انجام این آزمایش، مخاطرات آن، چگونگی انجام آن، و یا معنا و مفهوم نتایج حاصله با پزشک خود گفتگو کنید. برای درک اهمیت این آزمایش، می ­توانید فرم اطلاعات آزمون پزشکی را تکمیل نمایید.

چگونگی انجام این آزمایش

رادیوگرافی شکمی توسط تکنسین رادیولوژی انجام می­ شود. تصاویر اشعه ایکس توسط یک رادیولوژیست مورد بررسی قرار می­ گیرد. برخی از سایر پزشکان از قبیل پزشکان بخش اورژانس نیز می ­توانند برای بررسی مشکلات رایجی نظیر انسداد روده ها از تصاویر رادیوگرافی بهره ببرند.

شاید لازم باشد تا تمامی یا اکثریت لباسهای­ خود را از تن­ تان در بیاورید. ممکن است لباسی گشاد و بلندی برای پوشیدن در طی آزمایش به شما داده شود.

پس از قرارگیری دستگاه اشعه ایکس بر روی شکم شما، برای بدست آوردن تصاویر واضح ممکن است از شما خواسته خواهد شود تا نفس خود را حبس کنید. شما باید کاملاً آرام و بی حرکت دراز بکشید.

در بسیاری از موارد، دو تصویر گرفته می شود: یکی در حالت دراز کشیده­ (طاقباز) و دیگری در حالت ایستاده (نمای عمودی). نمای عمودی می­ تواند به پیدا کردن انسداد روده ­ای یا نشت هوای ناشی از سوراخ ­های (پارگی) معده و یا روده کمک کند. در صورتی که شما قادر به ایستادن نباشید، می ­توان تصاویر اشعه ایکس را در حالتی گرفت که به پهلوی خود دراز کشیده­ اید و بازوهای خود را بر روی سر خود قرار داده ­اید.

رادیوگرافی شکمی حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می­کشد. در صورت نیاز به اخذ تصاویر بیشتر ممکن است از شما خواسته شود که تا گسترش اشعه ایکس حدود ۵ دقیقه صبر کنید. در برخی از کلینیک ها و بیمارستان ها، تصاویر اشعه ایکس را می­ توان بلافاصله بر روی صفحه نمایش کامپیوتر (دیجیتالی) بدست آورد.

شما باید به پشت خود بر روی میز قرار بگیرید. ممکن است برای محافظت از اشعه ایکس پیشبندی سربی بر روی ناحیه تحتانی لگن شما قرار داده شود. امکان محافظت از تخمدان­ های زنان در طی این آزمایش وجود ندارد، زیرا تخمدان­ ها بسیار نزدیک به اندام های شکمی در معرض اشعه ایکس قرار دارند. گاهی اوقات می ­توان از بیضه­ های مردان در طی این آزمون محافظت نمود.

چگونگی احساس آن

شما هیچ گونه ناراحتی و دردی را در طی عکسبرداری با اشعه X احساس نخواهید کرد. فقط ممکن است میز اشعه ایکس سخت و اتاق مربوطه سرد به نظر برسد. در صورت وجود جراحت و مصدومیت با احتمال بیشتری ممکن است موقعیت عکسبرداری را آزارنده یا دردناک تلقی نمایید.

خطرات

در صورت مواجهه با هرگونه تشعشعی و حتی سطوح پایین تشعشع مورد استفاده در این روش، همواره خطری هر چند اندک برای آسیب به سلول­ ها یا بافتهای بدن وجود دارد. البته خطرات ناشی از اشعه ایکس معمولاً در مقایسه با منافع بالقوه این آزمون بسیار پایین می ­باشد.

به عنوان مثال، میزان مواجهه با تشعشعات در عکسبرداری از قفسه سینه با اشعه ایکس، تقریباً با میزان تشعشعات دریافتی در طی پرواز رفت و برگشت از بوستون به لس آنجلس (مونترال به ونکوور) و یا اقامت ۱۰ روزه در کوههای راکی برابری می­کند (دنور، کلرادو).

نتایج

رادیوگرافی شکمی تصویری از ساختارها و اندام های شکم (ناحیه شکمی) می ­باشد. این تصویر شامل معده، کبد، طحال، روده کوچک و بزرگ، و دیافراگم می­ باشد. دیافراگم ماهیچه­ ای است که نواحی قفسه سینه و شکم را جدا می ­کند. در مواقع اورژانسی، نتایج حاصل از رادیوگرافی شکمی در عرض چند دقیقه آماده می­ شوند. در غیر این صورت، معمولاً رادیولوژیست گزارش رسمی عکسبرداری با اشعه ایکس را برای روز بعد آماده می­ کند.

رادیوگرافی شکمی طبیعی

• تصاویر ایجاد شده توسط اشعه ایکس نشان می دهند که معده، روده کوچک و بزرگ، کبد، طحال، کلیه ها و مثانه دارای اندازه، شکل و موقعیت طبیعی می ­باشند.
• هیچ غده­ای، مقادیری غیر طبیعی از مایعات (آسیت)، و یا هیچ شیء خارجی مشاهده نمی شود. مقادیر طبیعی از هوا و مایعات در روده ها دیده می ­شود. میزان نرمالی از مدفوع در روده بزرگ دیده می­شود.

رادیوگرافی شکمی غیرطبیعی

• ممکن است بدلیل بزرگتر شدن غیر عادی بخشی از روده بزرگتر انسداد روده­ای مشاهده شده و یا نواحی از روده دارای مقادیری غیر طبیعی از هوا یا مایعات باشند.
• ممکن است مقادیری از هوا در درون حفره­ ی شکمی ولی در خارج از روده­ ها (ناشی از پارگی معده یا روده) مشاهده شود.
• ممکن است دیواره روده غیر طبیعی و یا ضخیم به نظر برسد.
• ممکن است اندازه، شکل، و یا مکان مثانه یا کلیه ها غیر طبیعی به نظر برسد. ممکن است سنگ هایی در کلیه، حالب، مثانه، یا پیشابراه دیده شود.
• در برخی موارد، سنگ های کیسه صفرا را می توان در رادیوگرافی شکمی مشاهده نمود.
• ممکن است رشد سلولی غیر طبیعی مانند تومورهای بزرگ یا آسیت­ ها دیده شود.
• ممکن است جسمی خارجی مشاهده  شده و یا یک دستگاه پزشکی خارج از موقعیت طبیعی خودش به نظر برسد.

چه عواملی بر روی این آزمایش اثر می گذارند؟

عللی که ممکن است از انجام این آزمایش ممانعت کرده و یا نتایج حاصله را مخدوش سازند، عبارتنداز:

• حاملگی. در صورتی که نمایی از ناحیه شکم یک زن باردار لازم باشد، می­ توان بجای رادیوگرافی از سونوگرافی استفاده نمود.
• ناتوانی برای دراز کشیدن آرام و نگه داشتن نفس خود در طی آزمایش.

به چه مواردی باید بیندیشیم؟

• نتایج رادیوگرافی شما ممکن است با نتایج آزمایش قبلی شما تفاوت داشته باشد، شاید بدین دلیل که آزمایش جدید شما در مرکز پزشکی متفاوتی انجام گرفته و یا اینکه نوع آزمایش شما با آزمایش قبلی تفاوت دارد.
• برخی از نتایج مشاهده شده در رادیوگرافی شکمی ممکن است برای پیدا کردن علت اصلی مشکل مستلزم آزمایش­ های بیشتری باشد. این آزمایش­ ها می توانند شامل آندوسکوپی، سونوگرافی، سی تی اسکن (CT)، تنقیه باریوم یا پیلوگرام درون وریدی (IVP) باشند:  آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی، سونوگرافی شکم، سی تی اسکن بدن، باریوم انما، پیلوگرام درون وریدی (IVP)
• رادیوگرافی شکمی نمی تواند مشکلات خاصی از قبیل خونریزی زخم معده را پیدا کند.
• ممکن است رادیوگرافی قفسه سینه همان زمان با رادیوگرافی شکمی انجام شود. برای کسب اطلاعات بیشتر، می­توانید درباره رادیوگرافی قفسه سینه مطالعه کنید.

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com