اسکن پرفیوژن قلبی

دو مجموعه از تصاویر در طی اسکن پرفیوژن قلبی بدست می ­آید. مجموعه نخست در حالت استراحت گرفته می­ شود. دومین مجموعه پس از به فشار افتادن قلب – در اثر ورزش یا پس از تجویز دارویی خاص- گرفته می ­شود. سپس تصاویر مرحله استراحت با تصاویر مرحله تنش مورد مقایسه قرار می ­گیرد.

این آزمایش با اسامی دیگری از جمله اسکن پرفیوژن میوکارد، تصویربرداری پرفیوژن میوکارد، تالیوم اسکن، اسکن قلبی سستامیبی و آزمون استرس هسته‌ای شناخته شده است.

علت انجام اسکن پرفیوژن قلبی

اسکن پرفیوژن قلبی به دلایل زیر صورت می­گیرد:

• پیدا کردن علت درد زیاد قفسه سینه و غیر قابل توجیه یا درد قفسه سینه  ناشی از تمرینات ورزشی.
• بررسی محل و میزان آسیب­ های ناشی از حملات قلبی.
• شناسایی بیماری عروق کرونر (CAD).
• کمک به اتخاذ تصمیمات درمانی در افراد مبتلا به CAD.
• بررسی چگونگی خونرسانی به قلب  پس از عمل جراحی قلبی یا آنژیوپلاستی.
• شناسایی نقائص قلبی مادرزادی و تعیین میزان جدیت آنها. همچنین این اسکن­ ها را می­ توان پس از اعمال جراحی مربوط به تصحیح نقائص مادرزادی قلبی انجام داد.

چگونگی آماده سازی برای این آزمایش

قبل از اسکن پرفیوژن قلبی ، موارد زیر را با پزشک خود مطرح نمایید:

• مصرف هر نوع دارویی، از جمله داروهای افزایش دهنده نعوظ (مانند سیالیس، لویترا یا ویاگرا). طی این آزمون معمولا از نیتروگلیسیرین استفاده می ­شود؛ که در صورت مصرف چنین داروهایی در طی ۴۸ ساعت گذشته موجب بروز واکنشی جدی می­شود. قبل از آزمایش با پزشک خود درباره نیاز به توقف مصرف هر یک از سایر داروها مشورت نمایید.
• حساسیت به هر نوع  دارویی.
• بارداری یا احتمال وجود بارداری.
• شیردهی به نوزاد. ردیاب رادیواکتیو مورد استفاده در این آزمایش می­تواند وارد شیر مادر شود. به مدت ۲ روز پس از این آزمایش از شیر خودتان برای تغذیه نوزادتان استفاده نکنید. در طی این مدت می توانید از شیر خودتان که قبل از آزمایش ذخیره کرده بودید استفاده کنید. شیر خارج شده از سینه ­های خودتان را به مدت ۲ روز پس از آزمایش دور بیاندارید.

از خوردن و نوشیدن حداقل به مدت ۳ ساعت قبل از اسکن پرفیوژن قلبی خودداری نمایید. در صورت انجام اسکن استرسی، حداقل به مدت ۲۴ ساعت قبل از آزمایش از مصرف الکل، تنباکو، نوشابه های کافئین دار و داروهای بدون نسخه بپرهیزید.

برای انجام ورزش، کفش راحتی و شلوار گشاد و مناسبی بپوشید. تمامی جواهرات خود را قبل از آزمایش در بیاورید.

در مورد نگرانی­ هایتان در رابطه با ضرورت انجام این آزمایش، مخاطرات آن، چگونگی انجام آن، و یا معنا و مفهوم نتایج حاصله با پزشک خود گفتگو کنید. برای درک اهمیت این آزمایش، می­ توانید فرم اطلاعات آزمون پزشکی را تکمیل نمایید.

چگونگی انجام اسکن پرفیوژن قلبی

اسکن پرفیوژن قلبی معمولاً در بخش پزشکی هسته ­ای یا رادیولوژی بیمارستان ­ها، مطب پزشکان یا کلینیک ­های سرپایی و توسط یک پزشک و تکنسین پزشکی هسته­ ای انجام می ­شود.

برای انجام اسکن در حالت استراحت، که در آن ورزش نمی­ کنید، از شما خواسته خواهد شد تا لباسهای بالاتنه­ ی خود را درآورده و لباس مخصوص بیمارستان را بپوشید. برای پیگیری ضربان قلب، الکترودها را به قفسه سینه شما متصل خواهند کرد.

لوله بسیار نازکی به نام IV، را وارد بازو یا دستتان خواهند کرد. مقادیر کمی از ردیاب رادیواکتیو در درون IV قرار خواهد گرفت.

شما بر روی یک میز آزمایش دراز کشیده و دوربین بزرگی در بالای قفسه سینه شما قرار می­ گیرید. با حرکت ردیاب رادیواکتیو از طریق جریان خون، دوربین  تصاویر متعددی را تهیه می­ کند. خود دوربین هیچ گونه تشعشعی ندارد، بنابراین در حین اسکن در معرض تشعشعات بیشتری قرار نمی­ گیرید.

ممکن است از شما خواسته شود تا در طی هر یک از تصویربرداری­ ها ساکن بمانید، که ممکن است هر یک از این تصویربرداری­ ها حدوداً ۵ الی۱۰ دقیقه طول بکشند. دوربین برای تهیه تصاویری از زوایای مختلف حرکت خواهد کرد و اسکن­ های متععدی انجام خواهند گرفت.

کل آزمایش ۳۰ الی ۴۰ دقیقه زمان می­ برد. با اتمام این آزمایش می ­توانید فعالیت­ های نرمال خود را از سر بگیرید.

اسکن استرسی با استفاده از دارو

اسکن استرسی در دو بخش انجام می شود. در بسیاری از بیمارستان ها، نخستین تصاویر در حالت استراحت فرد گرفته می­ شوند. سپس دومین مجموعه از تصاویر پس از تجویز دارویی مانند آدنوزین گرفته می­ شود؛ چنین داروهایی موجب می­ شوند تا قلب به نحوی پاسخ دهد که گویی فرد در حال انجام تمرینات ورزشی است. گاهی اوقات در ابتدا اسکن استرسی انجام شده و اسکن استراحتی یک روز بعد از آن انجام می­ یابد.

آزمون استرسی دارویی معمولاً زمانی اجرا می ­شود که فرد بنا به دلایلی قادر به انجام ورزش نیست.

برای انجام این آزمون، از شما خواسته می ­شود تا بر روی میز آزمایش نشسته و یا دراز بکشید و آزمایشات متداول نوار قلبی (EKG یا ECG) برای شما اجرا می ­شود، که این آزمایش در حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان می برد.

سپس دارو از طریق  IV وارد بدن فرد می ­شود. امکان دارد در اثر تجویز این دارو دچار سردرد، احساس سرگیجه، برافروختگی، و حالت تهوع شوید، اما این علائم معمولاً زیاد طول نمی­ کشند. EKGs اضافی و سنجش فشار خون نیز غالباً انجام می­ شوند. پس از اثرگذاری دارو (حدوداً ۴ دقیقه)، مقدار کمی از مواد ردیاب رادیواکتیو به صورت وریدی به بدن تزریق می ­شود.

احتمالاً در حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه منتظر خواهید ماند. ممکن است از شما خواسته شود چیزی بخورید یا بیاشامید. سپس برای انجام مجموعه ­ای از اسکن ­ها باید روی میز آزمایش دراز بکشید. دوربین سیگنال ­های حاصل از ماده ردیاب را حین حرکت از خون ثبت خواهد نمود. خود دوربین هیچ گونه تشعشعی ندارد، بنابراین در حین اسکن در معرض تشعشعات بیشتری قرار نمی ­گیرید.

گاهی اوقات پس از استراحت فرد به مدت ۲ الی ۴ ساعت، تصاویر بیشتری گرفته می ­شود. اغلب افراد می­ توانند پس از اتمام آخرین مجموعه ای از اسکن ­ها، رژیم غذایی نرمال و فعالیت های عادی خود را از سر بگیرند.

اسکن استرس با استفاده از ورزش

برای اسکن استرسی با استفاده از ورزش، تعداد ضربان قلب فرد با استفاده از  نوار قلبی (EKG یا ECG) مورد بررسی قرار می ­گیرد. از آنجاییکه الکترود EKG باید به قفسه سینه متصل شود، معمولاً از مردان خواسته می­ شود تا لباس ­های بالاتنه خود را درآورند ولی زنان معمولاً می ­توانند لباس زیر، و یا تی شرت گشادی به تن خود داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر، می ­توانید درباره مبحث الکتروکاردیوگرام مطالعه نمایید.

اسکن استرس ورزشی در دو بخش انجام می شود. در بسیاری از بیمارستان ها، نخستین تصاویر در حالت استراحت فرد گرفته می­ شوند. سپس دومین مجموعه از تصاویر بلافاصله پس از تمرینات ورزشی گرفته می ­شود؛ گاهی اوقات در مرحله نخست اسکن استرسی انجام می شود و اسکن استراحتی یک روز بعد از آن انجام می­ یابد.

در بسیاری از بیمارستان ها، اولین تصاویر مربوط به مرحله استراحت با استفاده از یکی از انواع ردیاب تهیه می­ شوند. در حالیکه تصاویر مربوط به مرحله استرس ورزشی با استفاده از ردیاب­ های متفاوتی گرفته می­ شود.

در این نوع از آزمایش استرسی، فرد بر روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش می­ کند. سرعت ضربان قلب در طی آزمون با استفاده از نوار قلبی استاندارد مورد بررسی قرار می ­گیرد. فشار خون نیز با قرار گیری کاف فشار خون بر بازوی فرد بررسی می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر می ­توانید به مبحث الکتروکاردیوگرام ورزشی مراجعه نمایید.

تمرینات ورزشی با پیاده روی و یا پدال زدن آهسته ­ای آغاز خواهد شد. سپس هر چند دقیقه یکبار، به سرعت یا شیب تردمیل یا مقاومت دوچرخه افزوده خواهد شد. شما باید تا زمانی که از شما خواسته می­ شود و یا تا رسیدن تعداد ضربان قلب شما به میزان مناسب به ورزش کردن ادامه دهید. در همین لحظه، داروی ردیاب متفاوتی از طریق IV به شما تجویز خواهد شد. برای انتشار این ماده ردیاب رادیواکتیو، شما باید یک الی دو دقیقه دیگر نیز به ورزش کردن ادامه دهید.

سپس برای انجام اسکن، از شما خواسته می­شود تا بر روی میز آزمایش دراز بکشید. هر یک از اسکن­ ها حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان می­برد. خود دوربین هیچ گونه تشعشعی ندارد، بنابراین در حین اسکن در معرض تشعشعات بیشتری قرار نمی­ گیرید.

گاهی اوقات پس از استراحت فرد به مدت نیم ساعت الی ۴ ساعت، تصاویر بیشتری گرفته می­شود. در برخی از بیمارستان ها، چندین ساعت بعد از ورزش و پیش از تصویربرداری نهایی، موادردیاب رادیواکتیوی بیشتری را وارد بدن فرد می ­کنند.

 اغلب افراد می­ توانند پس از اتمام آخرین مجموعه از اسکن ­ها، رژیم غذایی نرمال و فعالیت های عادی خود را از سر بگیرند.

چگونگی احساس فرد در طی آزمایش

اسکن پرفیوژن قلبی بدون درد است.

ولی ممکن است در اثر ورود سوزن به پوست خود احساس اندکی سوزش و یا فشار کنید.

ممکن است حفظ حالت سکون برای مدت زمانی طولانی در حالت خوابیده بر روی میز آزمایش برایتان اندکی دشوار ­باشد.

• در صورت تجویز داروهای استرس­ زا، ممکن است دچار علایمی از قبیل حالت تهوع خفیف، سردرد، سرگیجه، گرگرفتگی، یا درد قفسه سینه شوید. البته این علائم تنها چند دقیقه به طول می­ انجامند.
• در صورت انجام تمرینات ورزشی، ممکن است دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس، احساس سبکی در سر، درد عضلات پا، و خستگی شوید. این موارد را به تکنسین گزارش دهید. در صورت شدید بودن علایم، می­ توان مرحله ورزشی آزمون را متوقف ساخت.​

ممکن است از شما خواسته شود تا در طی هر یک از تصویربرداری­ها ساکن بمانید، که ممکن است هر یک از این تصویربرداری­ها حدوداً ۵ الی ۱۰دقیقه به طول بکشند. دوربین برای تهیه تصاویری از زوایای مختلف حرکت خواهد کرد و اسکن­ های متعددی انجام خواهند گرفت.

خطرات

اسکن پرفیوژن قلبی معمولا بی خطر می ­باشد. البته همواره خطر بسیار اندکی از آسیب به سلول ­ها یا بافت ­های در معرض تشعشات، حتی در سطوح پایین تشعشعات آزاد شده از سوی ردیاب رادیواکتیو مورد استفاده در این آزمون وجود دارد. با این حال منافع بالقوه استفاده از این آزمایش در مقایسه با خطرات آن بسیار ناچیز است.

خطرات ناشی از انجام ورزش به شرایط  قلبی و سطح عمومی سلامت شما بستگی دارد. خطرات ناشی از ورزش عبارتند از:

• غش
• درد قفسه سینه
• ضربان نامنظم قلب
• حمله قلبی. خطری هر چند اندک برای مرگ فرد در نتیجه بروز حمله قلبی در طی آزمون وجود دارد.

پس از آزمایش

در صورت بروز علائم زیر فوراً با اورژانس تماس بگیرید:

• درد یا فشاری در قفسه سینه
• مشکلات تنفسی

نتایج اسکن پرفیوژن قلبی

نتایج حاصل از اسکن پرفیوژن قلبی معمولاً ظرف مدت یک الی سه روز آماده می­شوند.

اسکن پرفیوژن قلبی میزان خون موجود در عضله قلب را در حالت استراحت و در طی تمرینات ورزشی اندازه گیری می­ کند.

نتایج عبارتند از:

نتایج طبیعی

در صورتی که مواد ردیاب رادیواکتیو به میزان مساوی در سرتاسر عضله قلب توزیع شده باشد.

نتایج غیر طبیعی

در صورت وجود نواحی از قلب با درصد جذب غیر طبیعی. این بدان معناست که برخی از مناطق عضله­ی قلب خون کافی دریافت نکرده­اند (ایسکمی). که خود این امر نیز به معنای وجود آسیبدیدگی قلبی یا بیماری عروق کرونری است.

چه عواملی بر روی این آزمایش اثر می گذارند؟

عواملی که ممکن است از انجام این آزمون ممانعت کرده و یا نتایج حاصله را مخدوش سازند، عبارتنداز:

• حمله جدی و اخیر قلبی
• التهاب قلبی، از جمله میوکاردیت یا سارکوئیدوز
• کبودی عضلات قلب (کوفتگی قلب)
• تضعیف عضله قلب
• سفت شدن عضله قلب (میوکارد فیبروز)
• تنگی شدید دریچه­های قلب
• دستگاههای قلبی از قبیل دستگاه تنظیم­کننده ضربان قلب
• وجود بیماری­هایی که انجام ورزش را دشوار می سازد، از جمله بیماری­های ریوی، ورم مفاصل، و یا مشکلات عصبی – عضلانی
• برخی از داروها، مثل دی پیریدامول (Persantine) و پنتوکسی فیلین (Trental)
• عدم تعادل الکترولیتی شدید (به خصوص کلسیم، پتاسیم، سدیم ومنیزیم)
• بارداری یا شیردهی (به جز در مواقع اضطراری)

تفسیر نتایج آزمایش در اسکن­ های انجام شده بر روی زنانی با سینه­ های بزرگ دشوار است.

به چه مواردی باید بیندیشیم؟

به جای آزمون استرس ورزشی برای افراد مسن و یا سایر افراد ناتوان در انجام تمرینات ورزشی می­توان از آزمون استرس دارویی استفاده نمود. از جمله افراد چاق و مبتلایان به بیماری­های انسدادی مزمن ریوی (COPD)، بیماری شریانی محیطی، آسیب طناب نخاعی، ورم مفاصل، و یا مولتیپل اسکلروزیس (MS).

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com