ژن APOE و آلزایمر

خطر ژنتیک: ژن APOE  و آلزایمر

اغلب بیماری آلزایمر در سنین بالا بروز می­ کند. عمدتاً بعد از ۶۵ سالگی خودشان را نشان می­ دهند. بروز دیرهنگام بیماری آلزایمر هیچ دلیل مشخص و یا الگوی توارث واضحی ندارد. هر چند در برخی خانواده ­ها تسلسل بروز بیماری در اعضای آن خانواده دیده شده است.  هنوز یک ژن مشخص به عنوان عامل بروز دیر هنگام بیماری آلزایمر شناسایی نشده است اگرچه عوامل ژنتیک در بروز این بیماری­ نقش دارند. تاکنون تنها یک ژن، به عنوان یک فاکتور بروز بیماری آلزایمر شناسایی شده است.

پژهشگران ارتباطی بین بروز دیرهنگام بیماری آلزایمر و ژن بیان­ کننده آپولیپو پروتئین E ) APOE ) که بر روی کروموزوم ۱۹قرار دارد کشف کرده­ اند.

این ژن پروتئین ناقل کلسترول در خون را کد(تولید) می ­کند. این ژن به چند شکل مختلف با با واسطه چند الل مختلف به ارث می ­رسد که شایع ­ترین آن­ها عبارتند از: [ApoE e2, ApoE e3, ApoE e4]

انسان ­ها هر الل مربوط به ژن کد کننده APOE را از یک والدین خود به ارث می ­برند. (یک الل از مادر و یک الل از پدر). داشتن یک یا دو الل (APOE e4) و یک ابتلا به بیماری آلزایمر افزایش می­ دهد امّا داشتن ۲ الل به معنای قطعی بودن ابتلا به بیماری آلزایمر نیست. برخی افراد با داشتن ۲ الل APOE e4 هرگز علایم آلزایمر را بروز نمی ­دهند در مقابل برخی افراد بدون داشتن الل APOE e4 دچار آلزایمر می­ شوند.

الل e3 شایع­ترین الل APOE است و در بین جمعیّت عمومی نقش خنثی ­ای در ابتلا به آلزایمر بازی می­ کند.

• ال e4، الل نادر، همراه با خطر پایین ابتلا به آلزایمر است، اگرچه نمی­ توان خطر ابتلا به آلزایمر را براساس نوع الل­ های APOE تخمین زد امّا مطالعات ارتباط بین بروز دیررس آلزایمر و الل APOE e4 را نشان داده است. دانشمندان همچنان بر روی علل ژنتیک آلزایمر کار می­ کنند، آن­ها به دنبال دیگر فاکتورهای ژنتیک بروز دیررس آلزایمر بر روی کروموزوم ۹،۱۰،۱۲ هستند.
• انستیتو ملی کهنسالی (NIA)، یک مطالعه جامع را برای کشف علل ژنتیک بروز دیررس آلزایمر شروع کرده است. مرکز مطالعۀ آلزایمر شروع به جمع ­آوری نمونه ­هایی از بیماران مبتلا به آلزایمر که سابقه خانوادگی آلزایمر داشته کرده اشت. نمونه از خانواده ­هایی که دو یا بیش دو نفر از خویشاوندان مبتلا هستند، جمع ­آوری می­ شود.
• آزمایش APOE در تشخیص و پژوهش یک آزمایش خون وجود دارد که می­ تواند الل APOE در فرد را تشخیص دهد. این آزمایش خون نمی­ تواند بگوید آیا این فرد در آینده دچار آلزایمر خواهد شد یا خیر، اگرچه تنها الل مرتبط با آلزایمر APOE e4 است. هنوز توانایی پیش­بینی این مسئله وجود ندارد. برخی از دانشمندان بر این باور هستند که هیچ­گاه تست­ های غربالگری توانایی  ۱۰۰% پاسخ به این سوال را نخواهند داشت.

در روند تحقیقات یافتن نوع APOE تنها در داوطلبان که درصد احتمال بالایی برای ابتلا به آلزایمر دارند «سابقه خانوادگی دارند» صورت می­ گیرد. پژوهشگران به دنبال تغییرات زودهنگام در مغز این بیماران هستند. همچنین این تحقیقات اثربخشی درمان را در دیگر بیماران با APOE های گوناگون را خواهد داد. اکثر پژوهشگران بر این باورند آنالیز نوع APOE  در جمعیت­ های بزرگ می­ تواند احتمال بروز آلزایمر در جمعیت خاص را پیش­بینی کند. اما برای پیش­بینی ابتلای یک فرد به آلزایمر مناسب نخواهد بود. البته اگر روش غربالگری دقیق قابل اعتمادی برای پیش­بینی آلزایمر به وجود آید می­ تواند کمک بسیاری در درمان و یا پیشگیری از این بیماری کند.

در تشخیص آلزایمر، آنالیز نوع APOE مرسوم نیست، تنها روش قطعی در تشخیص آلزایمر، نمونه­ برداری میکروسکوپی از مغز و تحلیل بافت­ شناسی آن خواهد بود.

این مسئله عمدتاً تنها بعد از مرگ بیمار اتفاق می­ افتد. یک پزشک ماهر به کمک روش ­های تصویربرداری، اسکن مغز، تست­ های آزمایشگاهی و … می­تواند با دقت ۹۰% آلزایمر را تشخیص دهد.

پزشکان ابتدا دیگر درگیری ­های مغزی را که علائم آلزایمر را تقلید می­ کند، رد می­ کنند. بعر از رد علل هم می ­گویند: بیمار «احتمالاً» یا «می ­تواند» مبتلا به آلزایمر است. در برخی موارد از تست APOE برای تأیید تشخیص استفاده می ­کنند!

هنوز تست تشخیصی قطعی وجود ندارد که پیش بینی کند آیا یک فرد بی ­علامت در آینده به آلزایمر مبتلا می ­شود یا خیر. تست غربالگری APOE به عنوان روش پیش ­بینی­ کننده آلزایمر پیش نهاد نمی­ شود!

ترجمه شده از وبسایت: www.webmd.com